MA 22
Jürgen Preiss
Groene gevel voor bescherming tegen hittegolven op een overheidsgebouw in Wenen
Volledige oplossing
Groene gevel van de administratieve dienst voor afvalbeheer (MA 48) aan de Einsiedlergasse 1, Wenen c MA 22
Klimaatverandering kan leiden tot hitte-eilanden in steden, met gevolgen voor de volksgezondheid en de infrastructuur. Wenen ontwikkelde daarom een pioniersprogramma voor het vergroenen van gebouwen, waaronder de gevel van het departement voor afvalbeheer, om de effecten op de warmtestroom in de winter en de invloed op de warmteoverdrachtsverliezen en de warmtevraag van het gebouw te onderzoeken. De gevels moesten ook ecologische niches voor insecten en vogels creëren en het omringende binnen- en buitenklimaat positief beïnvloeden.
Laatst bijgewerkt: 09 Mar 2021
10988 Weergaven
Foto- en videogalerij
Context
Uitdagingen
Gevelgebonden verticaal groen biedt een antwoord op stedelijke uitdagingen die samenhangen met klimaatverandering, zoals het hitte-eilandeffect en verlies van biodiversiteit. Ze kunnen echter hoge kosten met zich meebrengen voor aanleg en onderhoud en vereisen veel technische kennis. Het gebruik van regenwater voor irrigatie vormt een technische uitdaging voor de irrigatie en de toevoer van voedingsstoffen. Tot slot is het monitoren van de effecten op de biodiversiteit en met name insecten een uitdaging gezien de moeilijke toegankelijkheid van de verticale wand.
Locatie
Einsiedlergasse 2, Wenen, Oostenrijk
Noord-Europa
Proces
Samenvatting van het proces
Voor een succesvolle implementatie van het project was de deelname en samenwerking van een breed scala aan personen in alle projectfasen vereist. Een publiek-private partnerschapsbenadering stelde overheidsinstanties in staat om de taken en risico's van planning, realisatie en exploitatie samen met particuliere partners te delen (bouwsteen 2). De collectieve inspanning van experts uit verschillende velden vergemakkelijkte verder de creatie van een instructierichtlijn (bouwsteen 1) met technische informatie voor architecten, planners, ontwikkelaars, openbare instellingen en geïnteresseerde burgers. Deze richtlijn dient verder als hulpmiddel bij het nemen van beslissingen bij het kiezen van het ideale type groen voor verschillende gevels.
Bouwstenen
Instructierichtlijn voor het ondersteunen van gevelbegroening
De richtlijn voor gevelvergroening is opgesteld door de Oostenrijkse Vereniging voor Bouwconstructie en de Universiteit voor Bodemcultuur in opdracht van ÖkoKauf Wien, het programma voor ecologisch inkopen van de stad Wenen. De gids werd in februari 2013 gepresenteerd in het kader van een conferentie in de Technische Universiteit van Wenen. De gids biedt waardevolle specialistische informatie aan architecten, planners, ontwikkelaars, openbare instellingen en geïnteresseerde burgers en dient als beslissingshulp bij het kiezen van het ideale type groen voor verschillende gevels. De inhoud omvat algemene informatie (bijv. doelgroepen, toepassingsgebied, definities, voordelen van een groene gevel) en informatie over verschillende systemen voor gevelbegroening, hun ecologische en technische functies en ontwerpmogelijkheden. Een systeemoverzicht, financieringsopties en een checklist helpen gebruikers bij het voorbereiden en plannen van gevelvergroening door de noodzakelijke voorwaarden en randvoorwaarden te onderzoeken. Tot slot worden in de richtlijn voorbeelden van goede praktijken uit de regio Wenen en verdere verwijzingen naar literatuur en regelgeving belicht.
Sleutelfactoren
Er moest een beroep worden gedaan op de verschillende facetten van de juiste kennis om de gids te ontwikkelen, met inbegrip van bijvoorbeeld ingenieurs en een vereniging voor het vergroenen van gebouwen. Financiële middelen voor het maken van de inhoud, het drukken en de publicatie waren gepland in het jaarlijkse projectbudget van de milieudienst - MA22. Er waren geen extra middelen. Het opstellen van de gids was politiek gewenst en werd geïntegreerd in het politieke programma.
Geleerde les
Er was veel vraag naar de gids - de eerste editie (3000 exemplaren) was binnen het eerste jaar na publicatie al uitverkocht. Begin 2017 verschijnt een nieuwe editie, die zal worden aangevuld met extra kortere informatiebrochures (folders, leaflets, enz.).
Bronnen
Risico's/verantwoordelijkheid delen in een publiek-private samenwerking
Publiek-private partnerschappen (PPP) stellen overheden in staat om de taken en risico's van planning, realisatie en exploitatie te delen met particuliere partners in gezamenlijke projecten. Daarom besloot de ontwikkelingscommissie van het district Hernals om de gevelvergroening te promoten in het kader van "Publiek-private partnerschappen". Met de expertise van het Weense milieubeschermingsdepartement - MA 22 - en de steun van het district en de buurt werd een opmerkelijke groene oase gecreëerd in de vorm van een groene gevel bij een privéwoning in de Ortliebgasse. De samenwerking is even waardevol gebleken voor het project als voor de betrokken publieke en private partners.
Sleutelfactoren
De belangrijkste succesfactor was de samenwerking tussen de actoren. De kosten voor de planning en aanleg werden gedeeld door het district en de milieudienst MA 22 en de privé-eigenaar, die verantwoordelijk is voor het onderhoud. De overeenkomst was gebaseerd op een informeel contract tussen de privé-eigenaar en het district.
Geleerde les
De uitvoering van publieke taken is traditioneel toegewezen aan overheidsinstellingen, waardoor het een uitdaging is om dit historisch ingesleten model te doorbreken. De uiteenlopende eisen van moderne samenlevingen laten echter zien dat een strikte scheiding tussen de publieke en private sector niet langer haalbaar is. Nieuwe benaderingen zoals publiek-private partnerschappen (PPP) laten zien dat het voor geselecteerde projecten heel voordelig is om de taken en risico's van planning, realisatie en exploitatie samen met private partners te delen. Hoewel dit veel voordelen biedt, moet worden opgemerkt dat de planning en administratieve inspanningen voor het coördineren van een PPP relatief hoog zijn. Deze kunnen echter worden vereenvoudigd door ervaring op te doen en op de langere termijn zelfs kosten en middelen besparen.
Invloeden
In totaal werd 850 vierkante meter gevel aangebracht, in totaal 2.850 meter met ongeveer 17.000 planten (voornamelijk vaste planten, grassen en kruiden) en het verhogen van de belevingswaarde van het gebied voor de omringende gemeenschap. Als proefproject diende de vergroening van de gevel van het gebouw in de eerste plaats om de kennis over de potentiële effecten van een dergelijke EbA-maatregel te vergroten. In het kader van dit onderzoeksproject (2016, TU Wien, Korjenic namens MA 22) dienen de groene gevel en de monitoring ervan als eerste stap in de richting van duidelijke definities van de effecten van gevelvergroening op de warmtevraag. Het groene deel van de gevel heeft ook de thermische isolatie met 21% verbeterd (zie figuur 2) en heeft geleid tot een verandering in de jaarlijkse transmissieverliezen van 54,7 kWh naar 45,1 kWh per vierkante meter groene buitenmuur. Hoewel de effecten op de biodiversiteit en het functioneren van habitats nog nader onderzoek vereisen, worden de effecten positief ingeschat. Het bewustzijn over dit onderwerp onder planners, bewoners en ontwikkelaars is ook sterk toegenomen.
Begunstigden
Burgers genieten van een verbeterde klimaatregeling, luchtkwaliteit en esthetische waarden, terwijl werknemers in de zomer koelere binnentemperaturen hebben. De gegenereerde kennis en ervaringen komen ten goede aan diverse belanghebbenden en maken gevelvergroening op grotere schaal mogelijk.
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 3 - Goede gezondheid en welzijn
SDG 11 - Duurzame steden en gemeenschappen
Verhaal
De milieudienst van Wenen - MA 22 houdt zich al meer dan 15 jaar bezig met het onderwerp "hitte in de stad", waaronder het opstellen van een klimaatbeoordeling en -kaart op basis van warmtebeelden en de implementatie van maatregelen, zoals het aanleggen van groene netwerken, vergroening van daken, vergroening van gevels en regenwaterbeheer. Deze maatregel omvat zowel de grondgebonden, niet-geïrrigeerde gebouwbegroening als de gevelgebonden, geïrrigeerde variant als tweedimensionale systemen of met plantenbakken op de gevel ("levende muren"). Bij het ontwerpen van een dergelijke EbA-oplossing is het belangrijk om rekening te houden met het holistische aspect door alle nevenvoordelen te waarderen, zoals warmte-isolatie, luchtzuivering, verbetering van de biodiversiteit, verbetering van het stadsontwerp, het menselijk welzijn en de verblijfskwaliteit, geluidsreductie (met name vermindering van echo's, bijvoorbeeld in binnenplaatsen), bescherming en opwaardering van de gebouwsubstantie en de positieve invloed op fotovoltaïsche systemen. Ook is het gevelvergroeningprogramma vooral afhankelijk van politieke bereidheid. Tot slot is het implementatieproces zeer complex en is gebleken dat voor een succesvolle samenwerking verschillende actoren en deskundigen uit verschillende disciplines nodig zijn. Om gevelvergroening te bevorderen is in 2016 door de stad Wenen een project gestart waarbij deskundigen uit alle relevante interdisciplinaire disciplines werken aan het definiëren van wettelijke eisen en randvoorwaarden, ecologische, economische en sociale duurzaamheid, beste praktijken, procedures voor kwaliteitsborging en uitvoeringsinstrumenten. De verduidelijking van brandveiligheidsrelevante kwesties is al afgerond en de nieuwe richtlijn voor gevelvergroening zal ongeveer begin 2017 worden gepubliceerd.
