Het model van het groene project: Bugesera vergroenen voor mens en natuur
Volledige oplossing
Een voorbeeld van de status van het land in Bugesera tijdens het droge seizoen vóór het project
Rushemuka N. Pascal
Het Green Project in Gashora Sector, Bugesera District, Oost-Rwanda, transformeerde de droogste agro-ecologische zone van het land door regeneratief landherstel onder leiding van boeren. Geconfronteerd met ernstige bodemaantasting, een slechte bodemvruchtbaarheid en wijdverspreide armoede, implementeerde het project op agroforestry gebaseerde behoudslandbouw met behulp van heester-boomsingels, wisselteelt en organische mulching. Ontworpen als een goedkoop, inclusief en repliceerbaar model, heeft het project de gezondheid van de bodem verbeterd, de biodiversiteit vergroot, de opbrengst verhoogd en het inkomen van de huishoudens gediversifieerd. Begonnen met slechts zes boeren, zijn er nu meer dan 1000 bij betrokken. De interventie laat zien hoe op de natuur gebaseerde oplossingen (NbS) op maat van de lokale omstandigheden achteruitgang kunnen tegengaan, veerkracht kunnen vergroten en het levensonderhoud op het platteland kunnen verbeteren.
Laatst bijgewerkt: 21 Nov 2025
124 Weergaven
Foto- en videogalerij
Context
Uitdagingen
Vóór de interventie bewerkten de kleine boeren in Bugesera ernstig aangetast land zonder organische inputs vanwege de beperkte veestapel en de afhankelijkheid van gewasresten als brandstof om te koken. Het gebruik van minerale meststoffen verergerde de verdichting, de onbalans in voedingsstoffen en de verspreiding van invasieve soorten. Aanhoudend bodemverval leidde tot slechte oogsten, voedselonzekerheid en armoede, waardoor schooluitval en sociale kwetsbaarheid toenamen. Boeren hadden ook een gebrek aan vertrouwen in agroforestry uit angst voor het verlies van landbouwgrond. Het project pakte dit aan door het ontwerpen van boerderijindelingen die bomen en gewassen integreerden zonder de productiviteit te verminderen, en door het leveren van energie om te koken, voedergewassen en training om de druk op de bodemvoorraden te verminderen.
Locatie
Gashora, Oostelijk, Rwanda
Oost- en Zuid-Afrika
Proces
Samenvatting van het proces
Het project begon met zes boeren en maakte gebruik van een participatieve bottom-up aanpak. Na het identificeren van onderling verbonden oorzaken van landdegradatie - zoals gebrek aan vee, slechte bodemvruchtbaarheid en energieschaarste om te koken - ontwierpen de boeren samen een oplossing die gericht was op agroforestry-gebaseerde behoudslandbouw. Contourhagen, wisselteelt en het aanbrengen van mulch werden toegepast, met aanvullende ondersteuning zoals kleinvee en aanvullende irrigatie. Toen de voordelen zichtbaar werden (verbeterde opbrengsten, voedergewassen, energie om te koken), nam de deelname van de boeren exponentieel toe. Voortdurend leren en flexibele implementatie zorgden ervoor dat nieuwe praktijken zich konden ontwikkelen naarmate er meer ervaring werd opgedaan. Indicatoren voor bodemgezondheid en biodiversiteit werden gemonitord om verbeteringen te sturen, terwijl uitwisseling tussen collega's replicatie bevorderde.
Bouwstenen
Op agroforestry gebaseerde instandhoudingslandbouw met hagen van bomen en struiken
Het project introduceerde heggen van bomen en struiken langs hoogtelijnen, geïntercropt met maïs en bonen, om de vruchtbaarheid van de bodem te herstellen en erosie onder controle te houden. Dankzij de dubbele hagen met een onderlinge afstand van 10 m en een afstand tussen de rijen van 30 cm konden de boeren tot 121 bomen en 8.623 struiken per hectare laten groeien zonder dat dit ten koste ging van de gewasopbrengst. Bomen zorgden voor schaduw, brandstof om te koken en biomassa; struiken boden voedergewassen en groenbemesting. Mulching van biomassa en gewasresten hield de bodem vochtig en verbeterde de microbiële activiteit. Dit systeem bleek de opbrengst te verhogen, het mislukken van gewassen tijdens droge periodes te verminderen en aangetast land te herstellen.
Sleutelfactoren
Boerengericht co-design en participatief leren bouwden vertrouwen op en zorgden ervoor dat oplossingen werden afgestemd op de realiteit van de boeren. Training in agroforestry en heggenbeheer maakte een goede aanleg en onderhoud van de heggen mogelijk, wat essentieel was voor het behoud van de productiviteit van zowel de bomen als de gewassen. De lokale perceptie veranderde in positieve zin toen demonstratieterreinen aantoonden dat boomintegratie samen kon gaan met winstgevende landbouw. De beschikbaarheid van multifunctionele zaailingen van bomen en struiken zorgde ervoor dat de juiste soorten konden worden gekozen voor meerdere doeleinden - brandstof voor het koken, veevoer en mulch. De integratie van kleinvee en de toegang tot aanvullende irrigatie verbeterden de nutriëntencyclus en verminderden de kwetsbaarheid voor klimaatstressoren, wat de veerkracht van het agroforestrysysteem en de betrokkenheid van de boeren verder vergrootte.
Geleerde les
Aanvankelijk waren boeren sceptisch omdat ze bang waren dat bomen het akkerland zouden verminderen. Het succes was te danken aan de optimalisatie van het ontwerp, waardoor de boeren er zeker van konden zijn dat er geen productiviteitsverlies zou optreden. Demonstratie-effecten en participatieve processen versnelden de adoptie. Het gebrek aan traditionele kennis over het beheer van bomen en struiken vereiste echter voortdurende training. De gezondheid van de bodem verbeterde het meest waar veel mulch aanwezig was, wat de rol van organisch materiaal benadrukt. De duurzaamheid van het project kan in gevaar komen als het niet wordt geïntegreerd in bredere landbouwvoorlichting en beleidskaders.
Participatieve, dialogische implementatie en empowerment van boeren
De interventie volgde een dialogische, probleemoplossende aanpak waarbij de boer centraal stond. Het project begon met zes boeren en gebruikte het leren van de gemeenschap om samen interventies te ontwerpen. Het werd geleidelijk opgeschaald door zichtbare resultaten aan te tonen. Boeren namen deel aan het identificeren van de oorzaken van bodemaantasting en ontwierpen gezamenlijk agroforestrysystemen die geschikt waren voor de context. Door empowerment en samen leren steeg het aantal boeren tot meer dan 1000. Dit proces bouwde eigenaarschap op, versterkte de veerkracht en zorgde voor gelijkheid. Kinderen en jongeren werden erbij betrokken door middel van huishoudelijke en schoolactiviteiten, waardoor het NbS-bewustzijn in een vroeg stadium werd bevorderd.
Sleutelfactoren
In dit project is de Landbouwraad van Rwanda een samenwerking aangegaan met SOS Kinderdorpen Rwanda, een kinderbeschermingsorganisatie die zich actief inzet voor de bevordering van kinderopvang en kinderbescherming. Dit partnerschap heeft kindergezinnen gekoppeld aan natuurbehoud en duurzame landbouw. Het versterkte de institutionele band tussen instellingen voor landbouw/milieubescherming en kinderbescherming.
Het vertrouwen van de boeren en het respect voor de ervaringen van gelijken moedigden experimenten en openheid voor verandering aan. De inclusieve betrokkenheid van vrouwen en kinderen zorgde ervoor dat verschillende perspectieven en behoeften vertegenwoordigd waren, wat de sociale cohesie en duurzaamheid versterkte. Het gebruik van niet-hiërarchische, dialogische facilitering zorgde ervoor dat lokale kennis vorm kon geven aan interventies, waardoor de legitimiteit werd vergroot. Waarneembare successen van vroege gebruikers zorgden voor een sterke motivatie van buren om succesvolle boeren na te volgen. Dit rimpelingseffect versterkte het eigenaarschap van de gemeenschap en zorgde voor een schaalvergroting buiten de aanvankelijke projectgrenzen.
Geleerde les
Echte betrokkenheid en dialoog veranderen de mentaliteit effectiever dan training van bovenaf. Het was essentieel dat boeren het gevoel hadden dat ze zelf konden beslissen. De schaalvergroting verliep in het begin echter langzaam en vereiste geduld en zichtbare voordelen. Om de eigen inbreng van de gemeenschap te garanderen, was consistente begeleiding en toezicht nodig. Institutionele duurzaamheid blijft een uitdaging aangezien SOS geen landbouworganisatie is.
Invloeden
- 1.000+ boeren passen nu het regeneratieve systeem toe
- pH, organische koolstof, stikstof en kationenuitwisselingscapaciteit aanzienlijk verbeterd (bijv. CEC steeg van 7,4 naar 16,2 meq/100g in één geval)
- Het landschap bevat nu duizenden bomen en struiken
- Risico op mislukte oogsten verminderd door aanvullende irrigatie en verbeterde bodemgezondheid
- Gewasproductiviteit en huishoudinkomen toegenomen
- Veehouderij en kooktoestellen verminderen afhankelijkheid van externe inputs
- Voedingsrijkere voeding en minder schooluitval gerapporteerd
- Bodembiodiversiteit (insecten en microben) meetbaar toegenomen
Begunstigden
Kleine boeren in de Gashora-sector, inclusief vrouwen en jongeren; hun kinderen; plattelandsscholen en gemeenschappen
Wereldwijd biodiversiteitsraamwerk (GBF)
GBF Doel 2 - 30% van alle aangetaste ecosystemen herstellen
GBF Doel 8 - De gevolgen van klimaatverandering op de biodiversiteit minimaliseren en veerkracht opbouwen
GBF Streefdoel 10 - Biodiversiteit en duurzaamheid in landbouw, aquacultuur, visserij en bosbouw verbeteren
GBF Doel 11 - De bijdragen van de natuur aan mensen herstellen, in stand houden en verbeteren
GBF Streefdoel 20 - Capaciteitsopbouw, technologieoverdracht en wetenschappelijke en technische samenwerking voor biodiversiteit versterken
GBF Doel 21 - Ervoor zorgen dat kennis beschikbaar en toegankelijk is als leidraad voor biodiversiteitsacties
GBF Streefdoel 23 - Gendergelijkheid en een genderbewuste benadering van biodiversiteitsacties garanderen
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 1 - Geen armoede
SDG 2 - Honger nul
SDG 4 - Kwaliteitsonderwijs
SDG 5 - Gendergelijkheid
SDG 13 - Klimaatactie
SDG 15 - Leven op het land
In contact komen met medewerkers
Andere medewerkers
Ngoga Tenge Gislain
Deskundige op het gebied van klimaatverandering, GIS/waarneming op afstand, risico op bodemerosie...
Philippe Munyandamutsa
Universiteit van Rwanda
Jules Rutebuka
IUCN ESARO