Mensen in het hart van de natuur: Community Stewardship Bescherming van de Vietnamese biosfeerreservaten en hun biodiversiteit
Vietnam, een van de landen met de grootste biodiversiteit ter wereld, verliest in alarmerend tempo natuur door ontbossing, ongecontroleerd toerisme, veranderingen in landgebruik en vervuiling. Hoewel er 176 beschermde gebieden bestaan, werden veel daarvan lange tijd behandeld als "verboden zones", waardoor de participatie van de gemeenschap werd beperkt, het rentmeesterschap werd verzwakt en de toegang tot hulpbronnen werd beperkt. Snelle groei in toerisme, infrastructuur, landbouw en visserij, in combinatie met hiaten in wettelijke kaders, institutionele capaciteit en bewustzijn, heeft de druk op zowel beschermde als niet-beschermde landschappen verhoogd.
Van 2020 tot 2025 werkte het door het GEF gefinancierde Biosphere Reserve Project, geleid door het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en Milieu (nu het Ministerie van Landbouw en Milieu) met steun van UNDP, aan het opnieuw vormgeven van deze relatie. De kern van het project was een eenvoudig maar krachtig idee: biodiversiteit gedijt als gemeenschappen, autoriteiten en planners de verantwoordelijkheid delen voor de landschappen waarvan ze afhankelijk zijn.
Context
Uitdagingen
Ondanks de voortdurende inspanningen om ontwikkeling en behoud met elkaar in evenwicht te brengen, blijven er grote uitdagingen bestaan bij het beheer van biosfeerreservaten. Een belangrijk obstakel is het ontbreken van een coherent juridisch en institutioneel kader. Biosfeerreservaten worden niet formeel erkend in de nationale biodiversiteitswetgeving, waardoor ze geen specifiek budget hebben en de autoriteit van het Nationaal Comité Mens en Biosfeer om het beheer te sturen en te coördineren beperkt is. Op locatieniveau blijft de institutionele capaciteit laag. Biodiversiteit komt vaak niet aan bod in sectorale en provinciale planning, terwijl technische vaardigheden, betrokkenheid van de gemeenschap en financiële middelen onvoldoende zijn om aan de beheerbehoeften te voldoen. Bewustzijns- en kennislacunes beperken de vooruitgang nog verder. Ecologische basisgegevens zijn nog steeds beperkt en het begrip van geïntegreerd landschapsbeheer is nog steeds zwak. Dit maakt de biosfeerreservaten kwetsbaar in een tijd waarin de druk op de natuur snel toeneemt.
Locatie
Proces
Samenvatting van het proces
De integratie van het beheer van natuurlijke hulpbronnen en het behoud van biodiversiteit in de sociaaleconomische ontwikkelingsplanning van Vietnam en het bestuur van de biosfeerreservaten is gebaseerd op drie onderling verbonden pijlers. Ten eerste verschaft de versterking van het regelgevend en institutioneel kader de wettelijke basis en de duidelijke mandaten die nodig zijn voor een gecoördineerd beheer van de biosfeerreservaten.
Ten tweede helpt het bevorderen van geïntegreerde, multisectorale en multistakeholderplanning bij het afstemmen van beslissingen over natuurbehoud, ontwikkeling en landgebruik tussen overheidsinstanties, gemeenschappen en economische sectoren.
Ten derde zorgen investeringen in kennisbeheer en genderinclusieve bewustmaking ervoor dat bewijsmateriaal, lessen en de stem van de gemeenschap de besluitvorming informeren, terwijl brede steun voor natuurbehoud wordt opgebouwd.
Samen versterken deze drie pijlers elkaar en vormen ze een samenhangend pad om biodiversiteit in te bedden in nationale en provinciale ontwikkelingsagenda's.
Bouwstenen
Versterking van het regelgevend en institutioneel kader voor het beheer van biosfeerreservaten
Biosfeerreservaten werden niet formeel erkend in de nationale wetgeving van Vietnam, wat resulteerde in gefragmenteerd bestuur en instabiele financiering. Om dit probleem aan te pakken, ondersteunde het project de integratie van het beheer van biosfeerreservaten in de wet op de milieubescherming (2020) (nr. 072/2020/QH) en droeg bij aan de uitgifte van decreet nr. 08/2022/ND-CP en circulaire nr. 02/2022/TT-BTNMT, die samen duidelijke wettelijke mandaten voor biosfeerreservaten onder artikel 153 verschaffen.
Dit beleid werd vervolgens vertaald in bruikbare richtlijnen, waaronder de ontwikkeling van de Nationale Strategie voor het Beheer van Biosfeerreservaten, het Plan voor de Uitbreiding en Versterking van het Systeem van Biosfeerreservaten, en technische richtlijnen over belangrijke biodiversiteitsgebieden, bossen met een hoge instandhoudingswaarde, duurzaam bosbeheer en de integratie van biodiversiteit in provinciale planning. Om een effectieve implementatie te garanderen, werden 92 cursussen voor capaciteitsopbouw gegeven aan nationale en provinciale ambtenaren, wat resulteerde in een toename van de institutionele capaciteit met 35%.
Ook werden de vereisten voor de effectbeoordeling van biodiversiteit geïntegreerd in het nationale milieubeoordelingssysteem, zodat nieuwe ontwikkelingsprojecten binnen biosfeerreservaten waarborgen voor biodiversiteit toepassen. Samen creëerden deze inspanningen een coherent bestuurskader, versterkten ze de coördinatie op verschillende niveaus, verhoogden ze de financiering van de biosfeerreservaten met 305% tussen 2017-2024 en verbeterden ze de duurzaamheid op lange termijn van het beheer van de biosfeerreservaten in Vietnam.
Sleutelfactoren
Engagement van de overheid: Sterk nationaal engagement in het kader van MONRE (nu MAE) om het beheer van biosfeerreservaten te integreren in het milieubeleid (LEP 2020, circulaire 2022 van MONRE).
Sectoroverschrijdende samenwerking: Actieve samenwerking tussen MAE, MAB en UNDP, waardoor sectoroverschrijdende samenhang wordt bevorderd.
Nationaal-provinciale coördinatie: Doeltreffende coördinatiemechanismen tussen nationaal en provinciaal niveau.
Openheid voor gezamenlijk beheer: Overheid staat open voor het institutionaliseren van medebeheer en adaptieve bestuurskaders.
Geleerde les
Wettelijke erkenning verandert de praktijk: Het verankeren van de biosfeerreservaten in de nationale wetgeving bleek essentieel. Toen ze eenmaal waren opgenomen in de wet op milieubescherming en werden ondersteund door decreet nr. 08/2022/ND-CP en circulaire nr. 02/2022/TT-BTNMT, kregen de biosfeerreservaten duidelijke mandaten, legitimiteit en toegang tot stabielere financiering.
Instrumenten en mandaten moeten praktisch zijn: Wettelijke hervormingen werden pas operationeel toen ze gepaard gingen met bruikbare richtlijnen over belangrijke biodiversiteitsgebieden, bossen met een hoge beschermingswaarde, duurzaam bosbeheer en Biodiversiteitseffectrapportage. Deze hulpmiddelen hielpen provincies bij het vertalen van beleid naar dagelijkse besluitvorming.
Co-design versnelt de goedkeuring: Beleid dat samen met de provinciale autoriteiten en de raden voor het beheer van de biosfeerreservaten werd ontwikkeld, was realistischer en werd sneller geaccepteerd.
Capaciteitsopbouw is niet optioneel: De 92 trainingscursussen zorgden voor een gedeeld begrip tussen de sectoren en verhoogden de institutionele capaciteit met 34,8%, wat aantoont dat hervormingen een voortdurende investering in mensen vereisen, niet alleen in beleid.
Betere coördinatie maakt financiering mogelijk: Duidelijke mandaten en sterkere bestuursstructuren droegen bij aan een stijging van 305% in de financiering van het Biosfeerreservaat, wat illustreert dat institutionele duidelijkheid het mobiliseren van middelen direct ondersteunt.
Voor duurzame vooruitgang is politieke wil nodig: Zonder engagement op lange termijn en voldoende middelen dreigt de vooruitgang in de regelgeving te stagneren. Duurzame veranderingen zijn afhankelijk van consistent leiderschap en doorzettingsvermogen.
Geïntegreerde multisectorale en multistakeholderplanning en -beheer voor biosfeerreservaten
Deze bouwsteen versterkt de geïntegreerde, multisectorale planning in de drie biosfeerreservaten van Vietnam door gebruik te maken van een participatieve en adaptieve aanpak om de fragmentatie in het beheer van landgebruik en hulpbronnen aan te pakken. Het proces begon met het begrijpen van de interactie tussen lokale autoriteiten, gemeenschappen, toeristische exploitanten en beheerders van beschermde gebieden en bos- en landschapsbronnen. Op basis van dit basiswerk identificeerde het project hiaten in de sectoroverschrijdende coördinatie en mogelijkheden om natuurbehoud af te stemmen op sociaaleconomische prioriteiten.
Vervolgens werden planningsplatforms met meerdere belanghebbenden opgericht om provinciale departementen, beheersraden van beschermde gebieden, lokale gemeenschappen en particuliere actoren met elkaar in contact te brengen. Deze platforms maakten gezamenlijke besluitvorming mogelijk, ondersteunden de integratie van biodiversiteitsoverwegingen in ontwikkelingsplanning en versterkten het bestuur van beschermde gebieden. Het resultaat was dat de scores van de Management Effectiveness Tracking Tool (METT) in zes beschermde gebieden gemiddeld met 38 punten stegen - ver boven de projectdoelstelling.
Dankzij deze partnerschappen heeft het project een op feiten gebaseerde planning van landgebruik mogelijk gemaakt. In totaal werd 62.940 hectare bos en ecosystemen met een hoge natuurwaarde in kaart gebracht en aangewezen als braakliggende, niet-extractieve gebruikszones; 4.005 hectare aangetast bos werd hersteld; er werden monitoringsystemen voor boegbeeldsoorten geïntroduceerd; en certificering voor biodiversiteitsvriendelijk toerisme werd gepromoot, zodat deze tegen 2024 voor 21% werd ingevoerd.
In totaal werd meer dan 1,79 miljoen hectare buffer- en overgangsgebied van het biosfeerreservaat onder duurzaam beheer gebracht. Dit geïntegreerde planningskader stelt Vietnam nu in staat om biodiversiteit te integreren in bredere ontwikkelingsbeslissingen, waardoor een functioneel biosfeernetwerk wordt versterkt dat zowel de ecologische integriteit als het welzijn van de gemeenschap ondersteunt.
Sleutelfactoren
Inclusieve betrokkenheid: Inclusieve betrokkenheid van belanghebbenden op zowel gemeenschaps- als provinciaal niveau.
Duidelijke communicatie: Op maat gemaakte communicatie en participatieve besluitvormingsmechanismen voor lokale actoren.
Integratie van levensonderhoud: Integratie van bestaansactiviteiten (ecotoerisme, duurzame landbouw) met natuurbeschermingsdoelen.
Voortdurende ondersteuning: Voortdurende samenwerking met UNDP, NGO's, Vrouwenbond, Boerenassociaties, onderzoeksinstituten en lokale overheden voor capaciteitsopbouw en kennisoverdracht.
Geleerde les
Participatieve planning verbetert resultaten: Het betrekken van autoriteiten, gemeenschappen, NGO's en particuliere actoren leidde tot een effectiever beheer en bredere gebieden die duurzaam beheerd worden. Gezamenlijke planning hielp versnippering tegen te gaan en zorgde voor een betere afstemming van prioriteiten op het gebied van natuurbehoud en ontwikkeling.
Institutionalisering is noodzakelijk voor duurzaamheid: Zonder formele structuren voor gezamenlijk beheer, duidelijke mandaten en regelmatige systemen voor het delen van kennis, zijn veel voordelen afhankelijk van voortdurende projectondersteuning. Het verankeren van samenwerking in officiële overeenkomsten en bestuursprocessen is essentieel voor effecten op de lange termijn.
Leiderschap en mandaten bepalen de vooruitgang: Sites met sterk lokaal leiderschap en duidelijk afgebakende verantwoordelijkheden boekten sneller vooruitgang. Waar provinciale prioriteiten versnipperd waren of mandaten onduidelijk, vertraagde de vooruitgang, wat aantoont dat de bestuurlijke context de resultaten sterk beïnvloedt.
Pilots voor levensonderhoud hebben marktkoppelingen nodig: Activiteiten voor levensonderhoud op gemeenschapsniveau toonden aan dat de lokale bevolking bereid is om natuurbehoud te ondersteunen. Om deze modellen in stand te houden zijn echter sterkere verbindingen met markten, waardeketens en economische stimulansen op lange termijn nodig.
Pilots met toerisme zijn veelbelovend, maar hebben ondersteuning nodig: Biodiversiteitsvriendelijk toerisme in Cu Lao Cham-Hoi An heeft potentie, maar het opschalen ervan vereist consistente monitoring, stimuleringsmaatregelen en nauwere samenwerking met lokale ondernemers.
Benaderingen moeten realistisch en contextafhankelijk blijven: Geïntegreerde benaderingen van biosfeerreservaten werken het best als ze zijn gebaseerd op lokale omstandigheden, in een vroeg stadium gezamenlijk beheer en geleidelijke capaciteitsopbouw. Al te ambitieuze modellen zonder sterke lokale fundering zijn moeilijker vol te houden na de projectperiode.
Kennisbeheer en genderbewustzijn voor duurzaam beheer van het biosfeerreservaat
Deze bouwsteen versterkt het kennisbeheer en bevordert een genderinclusief bewustzijn ter ondersteuning van duurzaam bestuur van de Vietnamese biosfeerreservaten. Het project begon met het identificeren van de lage kennisniveaus onder gemeenschappen, touroperators en sectorinstanties over bedreigingen voor de biodiversiteit en de gevolgen van ongeplande ontwikkeling. Het project ontwierp vervolgens een gecoördineerde aanpak voor training en het delen van kennis om lokale vaardigheden op te bouwen en systemen te creëren voor het overdragen van lessen tussen verschillende locaties.
In totaal werden 92 trainingscursussen gegeven op centraal en provinciaal niveau over het beheer van biosfeerreservaten, de integratie van biodiversiteit in planning, monitoringinstrumenten en modellen voor duurzaam levensonderhoud. Meer dan 3.100 deelnemers - waarvan ongeveer 40% vrouwen - werden getraind in het monitoren van biodiversiteit, de toepassing van METT en het beheer van natuurlijke hulpbronnen. Tegen september 2024 was 75% van de leden van de gemeenschap en toeristische operators zich bewust van het probleem.
Om het leerproces ook na de individuele trainingen voort te zetten, werden de kennisbeheersystemen versterkt. Open websites voor de nationale biosfeerreservaten werden gecreëerd of verbeterd om richtlijnen, hulpmiddelen en trainingsmateriaal te hosten. Daarnaast werden 19 potentiële best-practice modellen geïdentificeerd en gedocumenteerd, waaronder die met betrekking tot braakliggende gebieden en ecotoerisme, voor mogelijke replicatie, om ervoor te zorgen dat succesvolle modellen kunnen worden aangepast en opgeschaald naar andere biosfeerreservaten in Vietnam.
Sleutelfactoren
Systematische documentatie: Documentatie van goede praktijken en oprichting van een nationaal coördinatiecentrum voor het delen van lessen.
Consistente bewustmakingsinspanningen: Regelmatige communicatie en bewustmaking om de aanpak van biosfeerreservaten in het hele land te bevorderen.
Capaciteitsopbouw op maat: Programma's voor training en capaciteitsopbouw die zijn afgestemd op de behoeften van de gemeenschap en de instellingen.
Formele kennisstrategie: Een geformaliseerde kennismanagementstrategie tussen MAE en MAB voor duurzaam leren.
Geleerde les
Bewustwording moet continu zijn: Trainingen en communicatieactiviteiten waren effectief - het bewustzijn nam toe tot 75% en er waren meer dan 3100 deelnemers bij betrokken - maar voor blijvende impact is voortdurende versterking nodig in plaats van eenmalige evenementen.
Kennis heeft structuur nodig, niet alleen volume: Hoewel er veel best practices werden gegenereerd, werden deze niet altijd systematisch gecureerd of gekoppeld aan een nationaal kenniscentrum, waardoor replicatie tussen locaties werd beperkt.
Kennismanagement institutionaliseren is essentieel: Het verankeren van kennisbeheer binnen MAE/NBCA en het Nationaal MAB Comité is cruciaal om ervoor te zorgen dat tools, richtlijnen en modellen gestandaardiseerd, bijgewerkt en openlijk toegankelijk zijn.
Genderbewust leren versterkt de resultaten: De deelname van vrouwen was sterk, maar om ervoor te zorgen dat vrouwen invloed hebben op beslissingen - en niet alleen deelnemen aan activiteiten - is het nodig om genderperspectieven doelbewust te integreren in de inhoud van opleidingen en kennisproducten.
Lessen in gezamenlijk beheer hebben duidelijke paden nodig: Inzichten uit participatieve planning en medebeheer door de gemeenschap moeten worden gedocumenteerd en teruggekoppeld naar het nationale beleid en de toekomstige planning van biosfeerreservaten om te voorkomen dat dezelfde uitdagingen zich herhalen.
Invloeden
Het project heeft transformatieve resultaten opgeleverd in alle Vietnamese biosfeerreservaten. Door middel van participatief beheer is 1,79 miljoen hectare land en 21.915 hectare zee onder beter beheer gebracht en is 62.940 hectare aangewezen als bos met een hoge beschermingswaarde. Nog eens 4.005 hectare aangetast bos werd hersteld, waardoor landschappen zich konden herstellen.
In totaal hebben 3.125 huishoudens duurzame bestaanspraktijken ingevoerd, waarmee de doelstellingen werden overtroffen. 40% van de begunstigden waren vrouwen. In totaal hebben 14.746 mensen hier direct van geprofiteerd.
Instellingen werden ook sterker. De capaciteit voor het beheer van biosfeerreservaten steeg met 35% en de projectlessen droegen bij aan de herziening van de Vietnamese wet op milieubescherming en aanverwante decreten, waardoor biodiversiteit in de nationale planning werd geïntegreerd. Tijdens de projectperiode werden bij alle gescreende nieuwe ontwikkelingsprojecten Biodiversiteitseffectbeoordelingen uitgevoerd, waarvan 100% naleving werd bevestigd in de eindevaluatie.
De impact van het project op het klimaat was eveneens significant, met een verwachte vermijding van 33,88 MtCO₂eq broeikasgasemissies over 20 jaar door natuurbehoud. De financiële betrokkenheid nam toe doordat de financiering voor het beheer van het biosfeerreservaat verdrievoudigde. Tegen 2023 had 21% van de toeristische faciliteiten biodiversiteitsvriendelijke praktijken ingevoerd en was het bewustzijn van de gemeenschap aanzienlijk verbeterd, wat een brede verschuiving naar natuurbeschermingsgerichte ontwikkeling en toeristische praktijken illustreert.
Begunstigden
De voordelen strekken zich uit over drie biosfeerreservaten (1,81 miljoen), ondersteunen gemeenschappen in de bufferzone, etnische minderheidsgroepen en vrouwen, terwijl belangrijke diersoorten zoals Lobophyllia serratus (EN), de gaur(Bos gaurus, VU) en Trachypithecus barbei (VU) behouden blijven.
Wereldwijd biodiversiteitsraamwerk (GBF)
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
Verhaal
Bij zonsopgang in het Dong Nai Biosphere Reserve drukt de voetafdruk van een olifant in de vochtige aarde - standvastig, oud en geduldig. Deze reuzen reizen nog steeds alsof het bos heel is. Maar hun wereld is langzaam verdeeld door wegen, plantages en provinciegrenzen die dwars door het landschap lopen. Voor een soort die geen grenzen kent, was bescherming beperkt door administratieve lijnen nooit genoeg.
DNBR is immens - 756.000 hectare verspreid over vijf provincies - en het thuis van bedreigde olifanten, zeldzame gibbons en gemeenschappen die al generaties lang met het bos leven. Maar de bedreigingen die het reservaat doorkruisten - illegale houtkap, oprukkende bossen en toenemende conflicten - werden beantwoord met beheer dat ophield bij de provinciegrenzen. Jarenlang droeg Dong Nai de meeste verantwoordelijkheid, ook al lag een groot deel van het bos buiten haar jurisdictie. Het ecosysteem bleef één verbonden geheel, terwijl het beheer gefragmenteerd bleef.
Het Biosphere Reserve Project, gesteund door UNDP en het GEF, hielp dat verhaal te veranderen. Het bracht de vijf provincies samen om het landschap niet als afzonderlijke gebieden te zien, maar als één levend systeem. In 2022 gebeurde er iets ongehoords: alle provincies stemden in met een gezamenlijk beheermechanisme. Een ontwerp voor een interprovinciale beheerraad en een milieubeheerplan schetsen nu gedeelde verantwoordelijkheden en een gezamenlijke visie om ecologische corridors te behouden en het reservaat te beschermen als één verbonden landschap.
Ondertussen vonden er ook veranderingen plaats binnen de gemeenschappen. Door herstelinspanningen werd meer dan 2000 hectare aangetast bos hersteld met lokale participatie. Dankzij renouvellerende fondsen konden meer dan 1.000 huishoudens overstappen van een van bossen afhankelijk bestaan naar biologische landbouw, duurzame veeteelt en milieuvriendelijke agrobosbouw. Naarmate de inkomens stegen, groeide ook het gevoel van rentmeesterschap.
Er zijn nog steeds uitdagingen, omdat de druk van de ontwikkeling aanhoudt en de nieuwe bestuursstructuur nog niet volledig is goedgekeurd. Maar het reservaat heeft de eerste stappen gezet op weg naar een toekomst waarin natuurbescherming een afspiegeling is van de manier waarop olifanten zich bewegen - grensoverschrijdend, met eenheid en doelgerichtheid.
Als deze gedeelde toewijding standhoudt, kan DNBR een model worden voor natuurbehoud zonder grenzen, waar de voetstappen van olifanten blijven echoën door een bos dat niet beschermd wordt door lijnen op een kaart, maar door collectieve vastberadenheid.