Bevordering van agrobiodiversiteit en oeverherstel in het grensoverschrijdende rivierbekken van de Sixaola
Volledige oplossing
Mrs. Daisy maalt cacaobonen in de Yorkin gemeenschap
IUCN, Mónica Quesada
De gemeenschappen in het stroomgebied van de Sixaola-rivier (2.848 km2), dat gedeeld wordt door Costa Rica en Panama, zijn mestiezen en inheemsen, met een hoge graad van armoede en kwetsbaarheid. In het gebied doen zich steeds vaker extreme weersomstandigheden voor, met name droogte, hoge temperaturen en overstromingen, waardoor de lokale bestaansmiddelen in gevaar komen. Er wordt een alomvattende oplossing voorgesteld om de sociaal-ecologische veerkracht te vergroten, die bestaat uit het combineren van dialoog, capaciteiten, kennis, allianties en veldwerk om agrobiodiversiteit te bevorderen en het stroomgebied te herbebossen. Met producenten uit 7 gemeenschappen, lokale empowerment en interinstitutionele coördinatie worden EbA-maatregelen geïmplementeerd, wordt hun impact op de voedselzekerheid gemonitord en wordt grensoverschrijdende samenwerking gefaciliteerd. EbA wordt bevorderd door "action learning"-processen die gericht zijn op het verbeteren en diversifiëren van productiepraktijken, het redden van het gebruik van autochtone zaden en het herstellen van oeverbossen door middel van bi-nationale acties.
Laatst bijgewerkt: 21 Feb 2023
7132 Weergaven
Context
Uitdagingen
- Versnippering van habitats, zware regenval en slechte landbouwpraktijken zorgen voor meer bodemerosie, sedimentatie en verstopping van waterwegen, waardoor lokale bestaansmiddelen worden beschadigd.
- Klimatologische bedreigingen, zoals droogte, overstromingen en extreme regens die de waterkwaliteit verminderen en de productie aantasten, nemen toe.
- In het midden- en lager gelegen stroomgebied is de bevolking sterk afhankelijk van de landbouw en wordt ze geconfronteerd met voedselonzekerheid door oogstverliezen en de degradatie van agro-ecosystemen.
- Er is toenemende bezorgdheid over het verlies van genetische diversiteit en traditionele kennis in de landbouw met inheemse soorten.
- Het gebied vertoont een grote sociaaleconomische kwetsbaarheid en marginalisatie (bijv. gebrek aan economische kansen en hoge armoedeniveaus).
- De beheerscapaciteit van gemeenten en inheemse lokale overheden is laag en vereist meer intersectorale coördinatie en met de centrale overheid.
Locatie
Talamanca, Limón, Costa Rica
Centraal-Amerika
Proces
Samenvatting van het proces
De oplossing integreert 3 bouwstenen (BB): 1. "Actieleren", 2. Eigen verantwoordelijkheid van de gemeenschap voor aanpassingsmaatregelen en 3. "Opschaling", om de voedsel- en waterzekerheid in 7 lokale gemeenschappen in een gedeeld stroomgebied te verbeteren. Opschaling om de voedsel- en waterzekerheid te verbeteren in 7 lokale gemeenschappen in een gedeeld stroomgebied. BB1 is transversaal omdat capaciteitsopbouw en de uitwisseling van ervaringen alle BB's aangaan en voeden, vooral wanneer ze worden uitgevoerd via een "al doende leren"-aanpak. De implementatie van EbA-maatregelen op het niveau van boerderijen en boslandschappen (BB2) maakte deel uit van dit leerproces en maakte het mogelijk om de veerkracht van lokale ecosystemen en bestaansmiddelen te vergroten, waarbij - aan beide zijden van de grens - verbeteringen in oeverbossen, productieve diversificatie en het herstel van criollo (inheemse) zaden werden bereikt. BB2 bood ook een kanaal voor het waarderen van traditionele kennis en het bevorderen van EbA op verschillende bestuursniveaus, waarbij gebruik werd gemaakt van veldervaringen om het beheer van stroomgebieden te verrijken en de opschaling van EbA te onderbouwen (BB3). Door middel van EbA- en bestuursacties was het dus mogelijk om een evenwicht te vinden tussen onmiddellijke voordelen voor gemeenschappen om dagelijkse uitdagingen aan te pakken en een stroomgebiedbrede visie die op de middellange/lange termijn het sociale kapitaal en de lokale besluitvormingscapaciteiten consolideert.
Bouwstenen
Actieleren' en monitoring om capaciteiten en kennis te vergroten
Naast het trainen en ondersteunen van gemeenschappen om EbA maatregelen te implementeren via hun productieve praktijken, is het doel om bewijs te genereren over de voordelen van deze maatregelen en voorwaarden te scheppen voor de duurzaamheid en opschaling ervan.
- De sociaal-ecologische kwetsbaarheid van 7 gemeenschappen in het Sixaola stroomgebied wordt onderzocht om vervolgens EbA maatregelen te identificeren en te prioriteren.
- Er worden diagnoses gesteld (productief, sociaaleconomisch en agro-ecologisch) om families te identificeren die hun boerderijen willen transformeren en om die families te selecteren met het grootste potentieel om integrale boerderijen te worden.
- Er wordt technische ondersteuning geboden aan gemeenschappen, aangevuld met traditionele kennis, om ervoor te zorgen dat EbA-maatregelen bijdragen aan voedsel- en waterzekerheid.
- Er worden uitwisselingen en trainingen georganiseerd voor producenten (mannen en vrouwen), inheemse autoriteiten, jongeren en gemeenten over klimaatverandering, voedselzekerheid, beheer van natuurlijke hulpbronnen, organische meststoffen en bodembehoud.
- Monitoring en evaluatie worden uitgevoerd om inzicht te krijgen in de voordelen van EbA-maatregelen en om te informeren over horizontale en verticale opschaling.
- Activiteiten, zoals de Agrobiodiversiteitsbeurs en binationale herbebossingsevenementen, worden samen met lokale actoren uitgevoerd.
Sleutelfactoren
- De jarenlange samenwerking van IUCN en ACBTC met de lokale gemeenschappen was een belangrijke faciliterende factor om effectieve en inclusieve participatieprocessen te garanderen, een hoge mate van eigenaarschap van EbA-maatregelen te bereiken en belanghebbenden (in dit geval producenten, gemeenschapsgroepen, gemeenten en ministeries) mondiger te maken.
- De bilaterale overeenkomst tussen Costa Rica en Panama (uit 1979 en vernieuwd in 1995) vergemakkelijkt het werk op binationaal niveau en de intersectorale coördinatie, en bekrachtigt de bilaterale commissie voor Sixaola die sinds 2011 actief is.
Geleerde les
- Zelfdiagnose van kwetsbaarheden in het licht van klimaatverandering (in dit geval via de CRiSTAL-methodologie) is een krachtig hulpmiddel dat gemeenschappen in staat stelt om gezamenlijk prioriteiten te stellen voor wat het meest urgent en belangrijk is en grotere collectieve voordelen oplevert.
- Door de aanpak van "actieleren" op gemeenschapsniveau toe te passen, kunnen meerdere concepten met betrekking tot EbA beter worden begrepen en kan een praktijkgemeenschap worden gecreëerd die aanpassingsmaatregelen waardeert en zich eigen maakt.
- Het is belangrijk om de complementariteit tussen wetenschappelijke en traditionele kennis voor de implementatie van EbA-maatregelen te erkennen.
Bronnen
Eigen inbreng van de gemeenschap in aanpassingsmaatregelen op basis van ecosystemen en biodiversiteit
De gemeenschappen hebben zich de volgende EbA-maatregelen eigen gemaakt, nadat deze als prioriteit waren aangemerkt en op participatieve wijze in het stroomgebied waren geïmplementeerd:
- Herstel van oeverbossen. Er worden grensoverschrijdende herbebossingsevenementen gehouden waarbij lokale gemeenschappen en scholen betrokken zijn. Deze inspanningen verminderen erosie, verminderen het risico op overstromingen en versterken grensoverschrijdende samenwerking en lokale empowerment, ook van jongeren. De duurzaamheid van deze actie is geïntegreerd in een herbebossingsstrategie voor het middenbekken.
- Integrale boerderijen / agroforestrysystemen. Praktijken worden geïntegreerd om ecosysteemdiensten te beheren en een grote diversiteit aan producten te genereren (landbouw, bosbouw en energie). Bodembeschermingspraktijken en een overgang naar agroforestrysystemen met diversificatie van gewassen en bomen, tropische boomgaarden, inzaai van basisgranen en eiwitbanken worden bevorderd.
- Herstel en waardering van autochtone zaden en variëteiten. Er worden agrobiodiversiteitsbeurzen georganiseerd om het behoud van genetische diversiteit(criollozaden ) en hun traditionele kennis te promoten. De impact die aan de beurs wordt toegeschreven kan worden gezien in de toename van: deelname (exposanten), diversiteit van soorten (> 220) en aanbod van producten met toegevoegde waarde.
Sleutelfactoren
- De Agrobiodiversiteitsbeurs is ontstaan uit de behoefte van gemeenschappen om het belang van genetische diversiteit voor lokale bestaansmiddelen en aanpassing te benadrukken.
- Sinds de eerste organisatie in 2012 wordt de beurs berucht en geconsolideerd, met de betrokkenheid van steeds meer instellingen (inheemse verenigingen; gemeenten; overheidsinstellingen zoals ministeries, instituten voor plattelandsontwikkeling, onderwijs of landbouwonderzoek; universiteiten; en het CBCRS) evenals bezoekers.
Geleerde les
- Lokale wijsheid met betrekking tot klimaatvariabiliteit en extreme gebeurtenissen komt voort uit traditionele kennis over veerkracht en aanpassing, en is een belangrijk ingrediënt bij het opbouwen van een antwoord van de gemeenschap op klimaatverandering.
- Het werken met families was een effectief model, net als het promoten van 9 demonstratieve integrale boerderijen (gerepliceerd in 31 nieuwe boerderijen). De integrale boerderij produceert een grote diversiteit aan producten (landbouw, bosbouw en energie) en optimaliseert het beheer van natuurlijke hulpbronnen. Als dit productiemodel op landschapsniveau wordt opgezet, versterkt het de EbA-benadering en vergemakkelijkt het de opschaling ervan.
- De Agrobiodiversiteitsbeurs bleek een waardevolle ruimte te zijn voor producenten; ze kunnen er directe contacten leggen voor het uitwisselen van ervaringen, informatie en genetisch materiaal, en zo is er een groeiend aantal exposanten afkomstig uit steeds meer gemeenschappen.
- Het niveau van institutionele betrokkenheid dat werd waargenomen bij de betrokken organisaties, geeft belang aan het behoud en de redding van inheemse zaden en hun relatie met aanpassing.
Opschaling en duurzaamheid van aanpassingsmaatregelen
Het promoten van EbA-maatregelen met een hoge mate van betrokkenheid van de gemeenschap en binationale banden was een effectieve manier om meer interactie te bereiken tussen de gemeenschap, gemeentelijke en nationale actoren, en ook tussen gelijken (netwerk van veerkrachtige producenten; ontmoeting met de lokale overheid). De resultaten zijn enerzijds een grotere lokale empowerment en anderzijds een opschaling van EbA-maatregelen, zowel verticaal als horizontaal. Zo wordt bijgedragen aan het institutionaliseren van EbA en het scheppen van voorwaarden voor de duurzaamheid ervan. De replicatie van het model van de integrale boerderij kwam voort uit netwerken tussen producenten, gemeenschappen en lokale overheden, en uit een regionaal project met de Binationale Commissie van het Rivierbekken van de Sixaola (CBCRS) die voor de financiering zorgde. De Agrobiodiversiteitsbeurs, het werk van producenten als netwerk en de Binationale Herbebossingsevenementen, die nu allemaal onder auspiciën van lokale en nationale instellingen plaatsvinden, waren belangrijke mobiliserende krachten van verandering en ruimtes voor uitwisseling en leren. In verticale zin omvatte de opschaling van EbA ook de samenwerking met de CBCRS om EbA te integreren in het Strategisch Plan voor grensoverschrijdende territoriale ontwikkeling (2017-2021), en met het MINAE in het nationale klimaatveranderingsaanpassingsbeleid van Costa Rica.
Sleutelfactoren
- Veel van het werk is tot stand gekomen dankzij de kanaliserende en sturende rol van het CBCRS (opgericht in 2009) als binationeel platform voor bestuur en dialoog, en het ACBTC als lokale ontwikkelingsorganisatie. Beiden komen op voor lokale en territoriale belangen en kennen de hiaten en behoeften die in het gebied bestaan. Met dit project konden ze de uitdagingen waar gemeenschappen voor staan aanpakken en het bestuur in het stroomgebied verbeteren door een ecosysteembenadering en een brede participatie van actoren te bevorderen.
Geleerde les
- Het coördineren van de inspanningen via het CBCRS heeft aangetoond dat het kosteneffectiever is om te werken met bestaande structuren en bestuursorganen, met bevoegdheden en belangen in het goede beheer van natuurlijke hulpbronnen en in het bereiken van een passende vertegenwoordiging van belangrijke actoren, dan te streven naar het creëren van nieuwe groepen of comités om EbA-kwesties te behandelen.
- De verbetering van multilevel en multisectoraal bestuur is een fundamenteel onderdeel van doeltreffende aanpassing. Hier moet de rol van subnationale overheden (zoals gemeenten) worden benadrukt, aangezien zij een mandaat hebben in het beheer van het grondgebied, maar ook verantwoordelijkheden hebben in de implementatie van nationaal aanpassingsbeleid en nationale programma's (bijv. NDC's en NAP's).
- De identificatie van woordvoerders en leiders (onder mannen, vrouwen en jongeren) is een belangrijke factor om de acceptatie en opschaling van EbA effectief te bevorderen.
Invloeden
- Het integrale landbouwsysteem werd geïmplementeerd en later herhaald om de voedselvoorziening, bodemvorming en erosiebestrijding te verbeteren.
- Verhoging van de capaciteiten van: 40 boeren die integrale boerderijen en agroforestry systemen implementeren, 20 jongeren getraind in klimaatverandering die projecten leiden in hun gemeenschappen, 3 gemeenten en> 200 mensen getraind in EbA, governance voor aanpassing en waterbeheer.
- Toegenomen dialoog, uitwisseling, bewustzijn en waardering van biodiversiteit dankzij de jaarlijkse Agrobiodiversiteitsbeurs (> 1000 mensen) met uitwisseling van inheemse zaden tussen > 100 boeren sinds 2015.
- 7.500 inheemse bomen geplant tijdens jaarlijkse binationale herbebossingsevenementen om rivieroeverbossen te herstellen.
- Bewijs van de voordelen van de EbA voor voedselzekerheid, door het toepassen van een monitoring- en evaluatiemethodologie in 9 geïntegreerde boerderijen.
- Versterkt sociaal kapitaal, met gemeenschappen en producenten die beter georganiseerd en geïnformeerd zijn.
- Verplichtingen aangegaan door interinstitutionele entiteiten om de acties een duurzaam karakter te geven.
- Opschaling van EbA-acties en geleerde lessen via een netwerk van veerkrachtige producenten (40 boerderijen), de Binationale Commissie van het Sixaola rivierbekken en de entiteiten die verantwoordelijk zijn voor het klimaatveranderingsbeleid op meerdere overheidsniveaus.
Begunstigden
- 7 gemeenschappen (~400 mensen) waaronder inheemse Bri Bri y Cabécar: Yorkín, Shuabb, Catarina, Paraíso (Costa Rica). El Guabo, Washout, Barranco (Panama)
- Binationale commissie Sixaola
- Gemeenten Talamanca en Changuinola (~33.000 inwoners)
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 2 - Honger nul
SDG 6 - Schoon water en sanitaire voorzieningen
SDG 13 - Klimaatactie
SDG 15 - Leven op het land
Verhaal
Jeimy Carranza, ACBTC en producent gemeenschap BriBri (CR). Milton Hernández, landbouwer gemeenschap Yorkín (CR). Miriam Morales, producent gemeenschap Yorkín (CR)
IUCN
De inheemse en mestizo-gemeenschappen in het stroomgebied van de Sixaola-rivier zijn sterk afhankelijk van zelfvoorzieningslandbouw (basisgranen) en de teelt van cacao, bananen en weegbree. De klimatologische variabiliteit heeft echter invloed op de productie, zowel door extreme gebeurtenissen en een hogere incidentie van plagen en ziekten in de gewassen, als door veranderingen in het debiet van de rivier de Sixaola. Tijdens droogte wordt het middenbekken onbevaarbaar, wat de commercialisering van producten belemmert, terwijl bij extreme regenval de grote hoeveelheden sediment de scheepvaart gevaarlijk maken en de waterkwaliteit verminderen. Dit, in combinatie met slechte landbouwpraktijken, maakte het noodzakelijk om EbA-maatregelen te introduceren in boerderijen en rivieroevers om erosie te verminderen, oeverbossen te herstellen en de productie te diversifiëren en zo de veerkracht van agro-ecosystemen en de voedselzekerheid te vergroten. De gemeenschappen hechten veel waarde aan traditionele kennis en wilden het gebruik van inheemse soorten bevorderen, aangepast aan de lokale omstandigheden, zodat bij alle uitgevoerde EbA-maatregelen inheemse soorten en/of autochtone zaden werden gebruikt.
Jeimy Carranza (BriBri): "In de context van klimaatverandering is de kwestie van het behoud van inheemse zaden, integrale boerderijen en familiale landbouw erg belangrijk. Het is een onderwerp waarvan al lang is aangetoond dat het positieve gevolgen heeft voor het milieu ...... Integrale boerderijen en gezinslandbouw zijn manieren om het landschap te herstellen. Dus hoe meer van dit soort initiatieven we hebben in het binationaal bekken, [hoe meer] gemeenschappen beter in staat zullen zijn om te herstellen of om weerstand te bieden aan negatieve klimaatveranderingen."
Milton Hernández (Yorkin): "Nu zie ik wat echt belangrijk is, dat dit ertoe heeft geleid dat ik persoonlijk ben veranderd. Ik kom nu aan op mijn boerderij, wat een schoonheid! Ik zie het zelf. Ik heb dit, ik heb het andere, ik heb het andere, ik heb ... Voorheen had ik dat niet. En we hebben wel land om een heel goede boerderij te maken. Nu zien we het. En daar ben ik heel blij om."
Miriam Morales (Yorkin): "Voor ons is de Fair heel belangrijk omdat we op die manier zaden kunnen verzamelen; en de zaden komen van hier, uit de streek, en soms verbouwen we geen gewassen en raken ze verloren, dus op deze manier kunnen we de verloren zaden redden ... Het is ook een manier om te delen met andere producenten en zaden te delen, want dat zit ook in onze cultuur. Als we zaden hebben, ruilen we ze altijd ... "
