Groene beluchtingscorridors in de stad Stuttgart
Volledige oplossing
Uitzicht op een deel van de binnenstad van Stuttgart
Landeshauptstadt Stuttgart, Amt für Umweltschutz, Stadtklimatologie
In Stuttgart strekken zich belangrijke groene gordels en groene scheidingswanden uit tussen de bebouwde gebieden, die de hittestress van het klimaat verzachten. Meer dan 60% van het gebied is nu groen. Bovendien staat meer dan 39% van het oppervlak van Stuttgart onder natuurbescherming. Het opnemen van deze belangrijke kenmerken in een bestemmingsplan, samen met het groene-gordelbeleid, zijn de meest veelbelovende gemeentelijke invloedsgebieden met betrekking tot hun invloed op de stedelijke klimatologie en klimaatbescherming.
Laatst bijgewerkt: 01 Oct 2020
12169 Weergaven
Foto- en videogalerij
Context
Uitdagingen
De ligging van de stad, het klimaat en het hitte-eilandeffect dragen bij aan een slechte luchtkwaliteit en vaak aan menselijke hittestress. Bovendien zal hittestress door hittegolven waarschijnlijk toenemen als gevolg van de klimaatverandering, wat gevolgen heeft voor kwetsbare mensen zoals ouderen. De toevoer van frisse lucht en de vermindering van hittestress moeten wijken voor het streven naar extra woningen en het verwerven van bouwgrond.
Locatie
Stuttgart, Duitsland
West- en Zuid-Europa
Proces
Samenvatting van het proces
Een klimaatatlas voor Stuttgart (bouwsteen 1) vormt de basis voor planningsmaatregelen voor het creëren en beschermen van groene ruimten en corridors (bouwsteen 2), die worden geïmplementeerd via een bestemmingsplan (bouwsteen 3). Voeg hieraan toe het "Klipps-klimaatplanningspaspoort Stuttgart" (bouwsteen 4), dat een evaluatie-instrument is om gebieden te identificeren en acties te plannen tegen hittestress bij mensen. Tot slot liggen participatie van belanghebbenden en partnerschappen (bouwsteen 5) ten grondslag aan het succes van het programma.
Bouwstenen
Klimaatatlas
De klimaatatlas voor de regio Stuttgart werd gepubliceerd in 2008 en bestaat uit gestandaardiseerde klimaatbeoordelingen voor 179 steden en gemeenten in de regio Stuttgart. Het bevat relevante informatie en kaarten die nodig zijn voor de optimalisatie van het stadsklimaat, zoals regionale windpatronen, luchtvervuilingsconcentraties, temperatuur, enz.
Een belangrijk element van de atlas in termen van EbA-planning voor luchtstroming en koeling is een gebiedsclassificatie gebaseerd op de rol die verschillende locaties spelen in de luchtuitwisseling en koele luchtstroming in de regio Stuttgart. Deze is gebaseerd op topografie, bebouwingsdichtheid en -karakter, en voorziening van groene ruimte. De atlas onderscheidt op deze manier acht categorieën gebieden en voor elk daarvan worden verschillende planningsmaatregelen en aanbevelingen gegeven.
De planningsaanbevelingen zijn opgenomen in het "Klimaatboek voor stedelijke ontwikkeling online - Städtebauliche Klimafibel Online".
Sleutelfactoren
De atlas was gebaseerd op het eerdere werk op dit gebied dat sinds de jaren 1980 door de stad Stuttgart en de eigen afdeling stadsklimatologie (die sinds 1938 in de stad Stuttgart bestaat) werd uitgevoerd. In 1992 was er al een klimaatatlas gepubliceerd, waarop de huidige atlas is uitgebreid.
Geleerde les
Kaarten zijn belangrijke hulpmiddelen voor planning en voor het communiceren van informatie aan relevante belanghebbenden. Ze zijn noodzakelijk om klimaat- en luchtkwaliteitsdoelen te bereiken.
Het onderzoek biedt belangrijke inzichten die gebruikt kunnen worden voor klimaatbescherming en de aanbevelingen zijn onder andere gericht op de transformatie van groene ruimte en vegetatie in de bebouwde stad en het behoud en herstel van natuurlijke vegetatie, inclusief het waarborgen van groene corridors.
Groene ruimten en corridors
Topografische structuren zoals beek- en weidevalleien zorgen voor natuurlijke groene gordels die tegelijkertijd voorkeursroutes voor ventilatie vormen, terwijl groene ruimten het stadsklimaat en de bescherming ervan ten goede komen:
- Vegetatie heeft een belangrijk stabiliserend effect op de CO2-balans, koelt het gebied af en verbetert de luchtkwaliteit.
- Groene ruimten dienen als 'place-keepers' en elimineren andere vormen van gebruik die een negatieve invloed kunnen hebben op de bescherming van het klimaat door potentiële emissies die relevant zijn voor het klimaat, zoals wegen of gebouwen.
- Waar lagere en minder dichte begroeiing bestaat, bevorderen groene ruimten de ventilatie binnen bebouwde gebieden door koude lucht te genereren via thermisch geïnduceerde lokale windsystemen zoals grondwind en neerwaartse winden en fungeren zo als corridors voor frisse lucht. Dit vermindert de blootstelling aan vervuilende stoffen en voert de opeenhoping van hitte en thermische stress af, met name tijdens perioden van extreme hitte.
- Waar de vegetatie hoger en dichter is, worden hoge windsnelheden tijdens stormen gebufferd. Bovendien speelt bos een belangrijke rol in de bescherming tegen bodemerosie als gevolg van hevige regenval en stormen.
Deze groene gebieden worden in Stuttgart beschermd en/of aangelegd via het bestemmingsplan.
Sleutelfactoren
Klimaat- en luchthygiënekaarten vormen een onmisbare technische basis voor de planning van groene corridors.
Veel juridische aspecten ondersteunen het behoud en de aanleg van groene ruimten en corridors, waaronder natuurbeschermingsverordeningen en de Duitse federale bouwwet die in 2004 werd herzien en nu voorzorgsmaatregelen voor milieubescherming vereist in stedelijke bestemmingsplannen en planningspraktijken.
Geleerde les
Om natuurlijke groene corridors vrij te houden van aantasting door bebouwing is niet veel overtuigingskracht nodig, aangezien aspecten van landschaps- en natuurbehoud ook de argumenten voor stedelijke klimatologie ondersteunen. Deze gezamenlijke argumentatie kwam vooral naar voren in het debat over het behoud van de boomgaardwijk Greutterwald (Stuttgart-Weilimdorf).
Groene corridors en netwerken zijn belangrijker voor klimaatdoelstellingen dan kleine geïsoleerde groene ruimten, die door het zogenaamde "oase-effect" slechts een minimale invloed op afstand hebben op hun omgeving. Deze overweging doet echter niets af aan het belang van temperatuurdaling van alle vegetatiegebieden.
Landinrichtingsplan
Er werd een voorbereidend landinrichtingsplan (PLUP) opgesteld, dat land indeelt in gebouwen en andere soorten gebruik en groene zones en corridors omvat. Dit PLUP is niet wettelijk bindend, maar dient als basis voor planning en informatie.
Het landinrichtingsplan dat in 2010 werd ontwikkeld, bevat essentiële onderdelen voor duurzame stedelijke ontwikkeling en voorziet in stedelijke ontwikkeling onder het motto "stedelijk, compact, groen". Het richtsnoer is dat brownfield- in plaats van greenfieldontwikkeling in een verhouding van 4:1 moet plaatsvinden. Het is gericht op de bescherming van groene gebieden en de ontwikkeling van een groen netwerk door braakliggende terreinen.
Sleutelfactoren
Constructief gebruik van bestaande regelgeving (bijv. de Duitse federale bouwwet) biedt een mandaat voor de implementatie van planningsaanbevelingen met betrekking tot het lokale klimaat.
Bovendien heeft de stad sinds 1997 een strategie om de klimaatverandering te beperken en in 2012 werd een strategie ontwikkeld om zich aan te passen aan de klimaatverandering.
Tot slot heeft de aanwezigheid van een afdeling stadsklimatologie binnen het Bureau voor Milieubescherming het mogelijk gemaakt om de nodige gegevens te verzamelen.
Geleerde les
Het is zeldzaam dat een stadsgemeente over eigen klimaatonderzoekscapaciteit beschikt, maar het is een enorm voordeel om concrete kennis en oplossingen te bieden in plaats van algemene principes toe te passen bij het maken van een bestemmingsplan dat de doelstellingen van klimaatbescherming en luchtkwaliteit kan aanpakken. Doordat we over gedetailleerde en concrete gegevens voor de stad beschikten, konden we een heel systeem voor stedelijke luchtcirculatie ontwerpen, plannen en inrichten.
KLIPPS - Evaluatiemethode voor de humaan-biometeorologische kwaliteit van stedelijke gebieden met zomerhitte
Naast het verbeteren van de algemene omstandigheden in verband met de stijgende temperaturen, heeft de stad Stuttgart een innovatief project "KlippS - Climate Planning Passport Stuttgart" ontworpen, gebaseerd op kwantitatieve bevindingen in de stedelijke menselijke biometeorologie, voor het verbeteren van het menselijk thermisch comfort. Het KlippS-project berekent de thermische sensatie van de mens in de categorie "warm" overdag in de zomer. KlippS is verdeeld in twee fasen: de eerste fase betreft een snelle evaluatie van menselijke hittestress voor de gebieden met "duurzaam bouwgrondbeheer Stuttgart", de tweede richt zich op numerieke simulaties in stedelijke gebieden met een hoog risico met betrekking tot hitte.
KlippS biedt de volgende opmerkelijke zaken over een planningsgerelateerd potentieel om lokale menselijke hittestress te verminderen:
a) innovatief programma met het menselijke biometeorologische concept dat een nieuw interdisciplinair gebied vertegenwoordigt
b) verschillende ruimtelijke schalen, zowel regionaal als lokaal, op basis van de systematische tweefasenmethode
c) kwantitatieve benadering van menselijke hittestress door gebruik te maken van dominante meteorologische variabelen zoals luchttemperatuur T, gemiddelde stralingstemperatuur MRT en thermofysiologisch equivalente temperatuur PET
Sleutelfactoren
Als lopend project zijn de resultaten van het KlippS-project besproken tijdens interne bijeenkomsten met het ministerie van administratie en de gemeenteraad van de stad Stuttgart. Op basis van de bijeenkomsten worden praktische maatregelen genomen die zo snel mogelijk geïmplementeerd moeten worden.
Geleerde les
Mensen lijden onder hittestress door de combinatie van extreem warm weer op regionale schaal en de binnenstedelijke complexiteit op lokale schaal. In principe zijn er drie opties om de lokale gevolgen van ernstige hitte voor burgers te verzachten:
a) hittewaarschuwingssystemen van de nationale weerdienst
b) aanpassing van het individuele gedrag ten opzichte van ernstige hitte
c) toepassing van hittegerelateerde planningsmaatregelen
Terwijl a) en b) op de korte termijn werken, is optie c) een preventieve manier voor de lange termijn. In dit perspectief is KlippS ontworpen om maatregelen te ontwikkelen, toe te passen en te valideren die bijdragen aan een lokale vermindering van ernstige hitte.
Het KlippS-project kwam aan bod op veel bijeenkomsten en workshops, waaronder op de openbare workshop "Klimaatverandering en aanpassing in Zuidwest-Duitsland", bijgewoond door 250 deelnemers, op 17 oktober 2016 in Stuttgart. Naast de workshops werd KlippS gepresenteerd op vele nationale en internationale wetenschappelijke conferenties.
Participatie van belanghebbenden en partnerschap
Voor de ontwikkeling en uitvoering van activiteiten zijn partnerschappen en samenwerking tussen verschillende overheidsinstanties nodig.
Bovendien is publieke participatie vereist voor de ontwikkeling van een bestemmingsplan en maakt het ook deel uit van de implementatie van groene strategieën die gericht zijn op het verbeteren van de luchtkwaliteit en het tegengaan van hittestress. Sinds 1992 bestaat er bijvoorbeeld een regeling voor inwoners van Stuttgart om een boom te adopteren, waarvoor ze ook verantwoordelijk zijn.
Sleutelfactoren
Een burgemeester die groene activiteiten ondersteunt, relevante wetgeving en strategieën, en interne onderzoeksfaciliteiten kunnen helpen om een transversale samenwerking te garanderen.
Geleerde les
Samenwerkingsverbanden tussen de stad Stuttgart en het Verband Region Stuttgart (de vereniging van regionale steden en gemeenten) hebben de totstandkoming van de Klimaatatlas 2008 mogelijk gemaakt.
Dankzij de nauwe samenwerking tussen het Bureau voor Milieubescherming (informatieanalyse, aanbevelingen) en het team voor stadsplanning en -vernieuwing worden de aanbevolen groene infrastructuuroplossingen bovendien geïmplementeerd via ruimtelijke ordening en ontwikkelingscontrole.
Invloeden
Het stadsklimaat, inclusief de luchtkwaliteit, wordt verbeterd en hittestress wordt verzacht door groene corridors en groene ruimten. Gemeenschappen zijn zo beter beschermd tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals hogere temperaturen of neerslagveranderingen. Bovendien bieden de groene gebieden belangrijke voordelen op het gebied van recreatie en welzijn. Tot slot wordt de biodiversiteit behouden door het onderhoud van groene ruimte en groene corridors, wat ook bijdraagt aan koolstofvastlegging.
Begunstigden
De inwoners van de stad Stuttgart profiteren op twee manieren: de luchtkwaliteit wordt verbeterd en hittestress wordt verminderd. Ook de biodiversiteit profiteert van de oplossing.
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 3 - Goede gezondheid en welzijn
SDG 11 - Duurzame steden en gemeenschappen
SDG 13 - Klimaatactie
Verhaal
Groene tramlijnen
Landeshauptstadt Stuttgart, Amt für Umweltschutz, Stadtklimatologie
De gemeente Stuttgart heeft sinds 1938 een afdeling voor stadsklimatologie binnen het Bureau voor Milieubescherming, om bij stadsplanning rekening te houden met het klimaat en ervoor te zorgen dat de lokale klimaatsituatie niet verslechtert door planning.
Thermische stress en gevoeligheid voor de effecten van hitte komen vaak voor in combinatie met het milde klimaat van een wijnbouwgebied. De tweede handicap van Stuttgart met betrekking tot klimaat en luchthygiëne komt voort uit het gebrek aan wind, namelijk de episodische toename van luchtvervuiling.
De primaire doelstelling op het gebied van klimaatbescherming voor de regio Stuttgart is dan ook het vergemakkelijken van de luchtuitwisseling in de stad, waardoor het potentieel voor koele luchtstromen van de heuvels naar de stedelijke gebieden op de valleibodem wordt vergroot. Een bestemmingsplan, gebaseerd op de aanbevelingen van klimaatstudies, voorzag in groene corridors en ruimten die beschermd en gecreëerd moesten worden. Er zijn nauwkeurige aanbevelingen opgenomen voor deze groene ruimten om de luchtstroom te maximaliseren.
Het is aangetoond dat goed ontworpen groene corridors en ruimten zorgen voor ventilatie in het hele gebied, wat talrijke klimaatvoordelen met zich meebrengt, zoals het afkoelen van de luchttemperatuur, wat de klimaatstress tijdens hittegolven vermindert en de luchtvervuiling vermindert, terwijl het ook vele andere voordelen met zich meebrengt, zoals het behoud van de biodiversiteit, koolstofvastlegging en recreatieve voordelen.
Stuttgart is een van de weinige steden in Duitsland waar meer dan 39% van het oppervlak onder natuurbescherming valt. Er zijn ook andere innovatieve groene ruimten gecreëerd binnen de bebouwde stad, bijvoorbeeld groene daken, gevelbegroening en groene rails (gras dat tussen tramlijnen wordt verbouwd).
Een kort toekomstbeeld kan werkelijkheid worden:
Stel je voor dat je door de straten van Stuttgart wandelt. Het is een bloedhete zomerdag, maar je hoeft nauwelijks te zweten. Bomenkronen langs de straat zorgen voor schaduw. Je gebruikt een klein park als doorgangsweg, hier is het weer aangenamer. De lucht die je inademt is zuiver. De middag in je kantoor is ook aangenaam, het gebouw heeft een groen dak en een groene gevel. Enkele grotere bladdragende bomen houden een directe zonnestraling in je kantoor, zodat je geen airconditioning nodig hebt. Later beëindig je je werk en geniet je van de avond. Voordat je gaat slapen zet je het raam in je slaapkamer open. Een koel briesje laat je in slaap vallen.
Een diepe slaap is heel heilzaam!
In contact komen met medewerkers
Andere medewerkers
Rainer Kapp
Gemeente Stuttgart, Bureau voor milieubescherming, afdeling stadsklimatologie