Türkmenistan'ın Köngümmez köyünde sürdürülebilir arazi kullanımı yönetimi

İçme suyu olarak evsel tüketimin yanı sıra tarımda sulama ve hayvanların sulanması için kullanılan su, Türkmenistan'ın kırsal kesimlerinde temel ve kıt bir kaynaktır. Bu nedenle, yarı kurak iklimde su, kalkınma ve sürdürülebilir arazi kullanımı yönetimi için güçlü bir itici güçtür.

1991 yılında, Konegummez köylüleri kendi su tedarik sistemlerini kurmayı başardılar. Sistemin teknik bakımı için bir kişi mirab (suyun adil dağıtımından ve sulama programlarının izlenmesinden sorumlu kişi) olarak atanmıştır.

Buna ek olarak, uluslararası kalkınma kuruluşlarının da katılımıyla, 2006 yılında köylüler meyve ağaçları ve sebze yetiştirmek amacıyla yeni tarım arazilerine su sağlamak için bir su kuyusu inşa ettiler.

Bugüne kadar köyde 4 su kuyusu açılmış ve büyük hacimli su rezervuarlarının oluşturulduğu 5 su toplama barajı inşa edilmiştir. Bu rezervuarlar sadece insanlara su sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir sulama noktası olarak da hizmet veriyor.

Köyün yakın çevresindeki su kaynaklarını korumak amacıyla köylüler 10.000 ardıç ağacı dikmiştir. Bu koruma alanlarında hayvanların otlatılması sıkı bir şekilde kontrol ediliyor. Bu önlem, hayvan sayısının önemli ölçüde azaltılmasıyla el ele gitmiştir.

Könegümmez'de verimli toprakların mevcudiyeti sınırlıdır. Çiftçiler domates, havuç, lahana ya da patates gibi sebzeler yetiştirmektedir. Hemen hemen her ailenin elma, kayısı, ceviz ve badem gibi meyve ağaçları bulunmaktadır. Hasat önce aile tüketimi için kullanılıyor ve fazlası kış için depolanıyor.

2014 yılında yerel çiftçiler bir proje desteğiyle ilk serayı (90 m²) inşa etmişlerdir. Köyün lideri ve yaşlısı serayı yönetmekle görevlendirildi. Bu seranın inşa edilmesinin amacı yerel çiftçileri eğitmek ve böylece iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine uyum sağlamaktı. Ertesi yıl, çiftçiler tarafından kendi başlarına üç sera daha inşa edildi.

Kiralanan 33 hektarlık bir arazide çiftçiler meyve ağaçları ve sebze yetiştirmektedir. Hasadın yarısından fazlası satılmaktadır. Arazi, çok düşük su tüketimi sağlayan damla sulama ile sulanmaktadır.

Bireysel olarak kiralanan yağmurla beslenen tarlalarda çiftçiler hükümet emriyle buğday yetiştirmektedir. Bu arazilerde tarımdan elde edilen gelir yağış seviyesine bağlıdır ve bu nedenle yıldan yıla büyük farklılıklar göstermektedir.

Genel olarak, son 15 yılda çiftçi aileleri tarımsal üretimlerini önemli ölçüde çeşitlendirmiş ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı daha dirençli hale getirmiştir.

Çiftçilerin ana gelir kaynağı hayvancılıktır. Küçükbaş hayvan sayısının arttığı her yıl, doğal meraların taşıma kapasitesini korumak için koyunlar pazarda satılmakta ya da tüketim amaçlı kullanılmaktadır. Koyun satışı çoğunlukla yaz aylarında yapılmaktadır. Kişisel kullanım için hayvanlar sonbaharda kesilir ve bir sonraki sonbahara kadar tüketilmek üzere stok olarak konserve edilir. Şu anda köyde toplam 5.000 baş olmak üzere 4 küçükbaş hayvan sürüsü ve 700 baş sığır bulunmaktadır.

Et ürünlerinin yanı sıra çiftçi aileler yerel peynir (inek ve keçi) üretiminden de küçük bir gelir elde etmektedir. Son zamanlarda keçi peynirine olan talep, bölge şehir merkezlerinden köye seyahat eden insanlar tarafından artmıştır.

Son zamanlarda hayvan sahipleri sürülerindeki küçükbaş hayvan sayısını %30 oranında (7.500'den 5.000'e) azaltmıştır. Hayvan sayısı bayarlar (hayvancılık konusunda geniş deneyime sahip seçilmiş çiftçiler) tarafından kontrol edilmektedir. Bayarlar her iki ayda bir hayvan sayısını kontrol etmekte ve sürünün 1.000 başı aşması halinde hayvan sahiplerini hayvan sayısını azaltmaları konusunda uyarmaktadır. Her sezon sonunda çiftçiler hayvanlarını satarak sürülerini 800 başa düşürüyor. Çiftçiler ayrıca yaylaların sert soğuğuna dayanıklı sığır cinslerini geliştirmeye başladı.

Konegummez'in gelişimi güçlü bir kolektif eylem ile karakterize edilmektedir. Topluluk üyeleri kendi aralarında örgütlenerek devlet kurumlarını temel hizmetleri sağlamaya teşvik etmeyi başarmışlardır:

• 1940'lardan 1960'lara: okul, postane, kütüphane, bakkal, elektrik ve ilk su kuyusu kuruldu.
• 1999 yılında köye gaz verildi ve 2016 yılında köyün bağlantı yolu asfaltlandı.
• Köylüler 3 büyük köprüyü kendileri inşa etti.

2000'li yıllarda, doğal kaynakları sürdürülebilir bir şekilde yönetmek ve topluluğun diğer sorunlarını ele almak için 9 köylünün dahil olduğu gayri resmi bir komite kuruldu. Grup, topluluk sorunlarını ve çözümlerini belirlemeyi ve eylem planlarının nasıl geliştirileceğini öğrendi. Grup her yıl, sosyalleştirilen ve nihayetinde köylülerle üzerinde anlaşmaya varılan yıllık bir eylem planı geliştirmektedir. Ayrıca daha büyük sorunlara odaklanan uzun vadeli bir planlama da yapılmaktadır.

Toplulukta büyük miktarda sosyal ve çevresel koruma çalışması gerçekleştirdikten sonra, köylülerde sorunları ortak çabalarla çözmeye devam etme anlayışı oluştu. Köylülerin güvenine sahip topluluk liderleri ortaya çıkmıştır. Yerel yetkililer ve hükümet kuruluşları ile de karşılıklı anlayış söz konusudur ve bu kuruluşlar köyleri karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmeleri için desteklemektedir.

Köğümmez'e doğal kaynaklardan birçok evsel hizmet ve ekosistem hizmeti sağlanmaktadır. İkinci Dünya Savaşı sırasında köylüler diğerlerinin aksine aç kalmamış; çalışkanlık, karşılıklı yardımlaşma, örgütlenme, çalışkanlık ve topraklarına duydukları sevgi zor zamanlarda hayatta kalmalarına yardımcı olmuştur.

Köyün kuruluşundan bu yana, köy sakinleri karşılıklı güven ve 'birlikte güçlüyüz' inancına dayalı olarak sürekli kolektif eylemde bulunmuşlardır. Zaman içinde, güçlü sosyal uyum köylülere de 'kazandırmıştır'. Bu olumlu deneyimler 'birlikte güçlüyüz' inancını güçlendirmiş ve köylüleri her zaman yeni ufuklara yelken açmaya ve köylerini daha da geliştirmeye motive etmiştir.

Köydeki doğal kaynakları sürdürülebilir bir şekilde planlamak ve yönetmek için gayri resmi bir komite kurabilmelerinin nedeni de buydu. Grupta toplam 9 kişi yer alıyor: çobanlar, bayar, köyün yaşlıları, mirab, çiftçiler ve bir öğretmen.

'Modern' örgütlenmeye bir başka örnek de tarımsal ürünlerin satışıyla ilgili. Çiftçiler kaynak tasarrufu sağlayan bir mekanizma geliştirmişlerdir. Kendi köylüleri arasından küçük bir kamyonu olan ve pazara gidip orada birkaç çiftçinin hasadını satan bir kişi seçiyorlar. Elde edilen gelirden her çiftçi %10 pay ödüyor.