Het beperken van de overdracht van zoönosen met een One Health-benadering van gorillabehoud en gorillatoerisme
Volledige oplossing
Dr Gladys Kalema-Zikusoka monitort gorilla's in Bwindi
Sarah Marsall
Het gorillatoerisme in Oeganda begon in 1993. Al snel ontstond er bezorgdheid over de overdracht van ziekten van mensen op de mensapen. In Bwindi Impenetrable National Park leidde de eerste uitbraak van schurft in 1996 tot de dood van een gorillajong. De ziekte werd teruggevoerd naar mensen, in dit geval naar de lokale gemeenschappen die rond het nationale park wonen.
Berggorilla's worden met uitsterven bedreigd: er leven nog maar 1.063 exemplaren in het wild. Conservation Through Public Health (CTPH) is opgericht door Dr. Gladys Kalema-Zikusoka met als missie het behoud van biodiversiteit te bevorderen door mensen, gorilla's en andere wilde dieren in staat te stellen naast elkaar te leven door hun gezondheid en bestaansmiddelen in en rond de beschermde gebieden van Afrika te verbeteren.
CTPH heeft uitgebreide ervaring met het implementeren van de One Health aanpak in beschermde gebieden en we zijn toegewijd om onze lessen en aanbevelingen te delen met andere landen die met soortgelijke problemen te maken hebben.
Laatst bijgewerkt: 24 Jun 2022
2037 Weergaven
Context
Uitdagingen
- Gevoeligheid van gorilla's, chimpansees en andere mensapen voor menselijke ziekten
- Ongeschikte toeristische marketing die de kans op risicovol gedrag vergroot in plaats van risicobeperking te versterken
- Beperkte kennis van de regels voor mensapen-toerisme waardoor mensapen risico lopen op infectieziekten
- Onvoldoende capaciteit om uitbraken van ziektes bij verschillende diersoorten te beheersen
- Klimaat, economische en sociale kwetsbaarheid van lokale gemeenschappen verhoogt het risico op uitbraken van ziekten die kunnen worden overgedragen op bedreigde populaties mensapen
- Beperkte toegang tot gezondheidszorg en informatie in afgelegen gemeenschappen rond de nationale parken leidt tot slechte gezondheid, hygiëne en sanitaire voorzieningen, waardoor het risico op de overdracht van zoönosen toeneemt.
- Marginalisering en hoge armoedeniveaus onder gemeenschappen rondom leefgebieden van mensapen drijven illegale bosbouwactiviteiten en stroperij van bushmeat in de hand, waardoor mensapen zowel rechtstreeks als door een verhoogd risico op contact met menselijke ziektes gevaar lopen.
- Verlies van habitat door sterke bevolkingsgroei
Locatie
Buhoma, Kanungu, Oeganda
Oost- en Zuid-Afrika
Proces
Samenvatting van het proces
Het One Health-model van CTPH is gebaseerd op de overtuiging dat het behoud van biodiversiteit hand in hand moet gaan met verbeteringen in de gezondheid en het welzijn van gemeenschappen. Als zodanig implementeert CTPH een driepijlerstrategie die bestaat uit: 1) Het verbeteren van het Gorillabehoud door middel van onderzoek dat tijdig wordt uitgevoerd. Dit omvat het monitoren van de gezondheid van gorilla's en het mogelijk maken van een snelle reactie als er infecties worden gedetecteerd; 2) Het verbeteren van de gezondheid onder gemarginaliseerde gemeenschapsleden door vrijwilligers uit de gemeenschap in te schakelen om diensten en informatie op het gebied van gezondheid en natuurbehoud te bieden op het niveau van de huishoudens. Dit verbetert de gezondheid, hygiëne en sanitaire voorzieningen en vermindert ziekte, waardoor ook het risico op overdracht van zoönotische ziekten naar de berggorilla's afneemt; en 3) Het ondersteunen van alternatieve middelen van bestaan onder verarmde gemeenschapsleden rondom gorillahabitats. Op deze manier helpt CTPH de afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen te verminderen om te voorzien in de basisbehoeften aan voedsel en brandhout, en vermindert het de bedreiging voor berggorilla's, andere wilde dieren en hun leefgebieden door de belangrijkste oorzaken van stroperij en illegale activiteiten - armoede en honger - aan te pakken. Al deze pijlers worden ondersteund door langdurige samenwerkingsverbanden met de overheid en NGO's.
Bouwstenen
Onderzoek tijdig uitgevoerd
Voorafgaand aan de COVID-19 pandemie hebben studenten van de Universiteit van Kent en Ohio University samen met CTPH onderzoek gedaan naar de effecten van risicobeperkende maatregelen om ziekteoverdracht naar mensapen te voorkomen en naar de bereidheid van bezoekers van het National Park om deze maatregelen na te leven. Hun bevindingen werden gepubliceerd in 2018 en 2020 en hebben ertoe bijgedragen dat de Oegandese regering ervan overtuigd is om sanitaire maatregelen te nemen in het park voor toeristen en managementpersoneel, terwijl de Oegandese Wildlife Authority gerustgesteld werd dat deze beslissing geen invloed zou hebben op het aantal bezoekers dat naar het park zou komen.
CTPH voert ook routinematig onderzoek uit om de gezondheid van de berggorillapopulatie in de gaten te houden, waarbij de nadruk ligt op de gorilla's die het vaakst buiten het bos dwalen of op de gorilla's die gewend zijn geraakt aan gorillatoerisme en daardoor meer kans lopen om in contact te komen met menselijke infecties. Deze routinematige gezondheidsmonitoring en onderzoek wordt uitgevoerd door elke dag te observeren op klinische symptomen en gorilla-uitwerpselen te verzamelen (niet-invasief, uit gorilla-nachtnesten) en de monsters te analyseren op ziekteverwekkers, met name die van zoönotisch belang. Op deze manier heeft CTPH een vroegtijdig waarschuwingssysteem ontwikkeld voor eventuele zorgwekkende infecties en kan het deze tijdig aanpakken.
Sleutelfactoren
- Bereidheid van het gezondheidsmonitoringteam en de onderzoekers om de studies uit te voeren
- Wederzijds belang bij de uitkomst van het onderzoek
- De steun van de overheid en de Uganda Wildlife Authority (UWA) voor het onderzoek, dankzij de goede werkrelaties tussen CTPH, UWA en andere overheidsdepartementen.
- De huidige context van de COVID-19 pandemie gaf relevantie en urgentie aan de bevindingen en moedigde snelle goedkeuring aan van veiliger richtlijnen voor het bekijken van mensapen, in lijn met de bevindingen.
Geleerde les
- Nauwe samenwerking met relevante overheidsinstellingen maakt effectievere natuurbeschermingsinspanningen mogelijk
- Het betrekken van de academische wereld bij beschermingsprojecten door middel van langetermijnpartnerschappen maakt het mogelijk om tijdig resultaten te verkrijgen over belangrijke kwesties voor de besluitvorming.
- Op bewijs gebaseerd onderzoek geeft legitimiteit aan acties voor belangenbehartiging
Gezondheids- en conserveringsteams voor dorpen (VHCT's)
CTPH implementeert sinds 2006 een succesvol gezondheids- en natuurbeschermingsmodel in BINP. Volksgezondheid wordt geïmplementeerd via Village Health Teams, een erkende structuur van het Ministerie van Volksgezondheid in Oeganda, die zijn opgeleid tot Village Health and Conservation Teams (VHCT's) om gezondheid en natuurbehoud te bevorderen. VHCT's zijn vrijwilligers uit de lokale gemeenschap die geïntegreerde gemeenschapsdiensten leveren aan individuele huishoudens om goed zoekgedrag naar gezondheid, hygiënepraktijken, preventie en controle van infectieziekten, gezinsplanning, voeding en voorlichting over natuurbehoud te bevorderen. VHCT-netwerken worden in stand gehouden door projecten die inkomsten genereren uit de veestapel van de groep. Deze inkomsten investeren ze weer in de Village Saving and Loan Associations (VSLA's). CTPH richt zich in het bijzonder op het betrekken van vrouwen, zowel als VHCT's als tijdens VHCT activiteiten, omdat vrouwen primair verantwoordelijk zijn voor de gezondheid en het welzijn van hun families en daarom in de beste positie verkeren om positieve veranderingen door te voeren voor een betere gezondheid van het huishouden. Als VHCT's hebben vrouwen een leiderschapsrol op zich genomen in de gemeenschap, waardoor hun status is verhoogd en een beter evenwicht tussen mannen en vrouwen is ondersteund.
CTPH heeft het VHCT- en VSLA-model met succes opgeschaald van Kanungu naar een ander district, Kisoro rond BINP, waar 's werelds bedreigde berggorilla's leven.
Sleutelfactoren
- Respect en vertrouwen van de gemeenschap in CTPH
- Financiële prikkels zonder salaris helpen om vrijwilligerswerk in de gemeenschap duurzamer te maken
- Met steun van het ministerie van Volksgezondheid kan worden voortgebouwd op bestaande VHT-structuren, zodat zowel natuurbehoud als gezondheidskwesties aan bod komen.
Geleerde les
- Werken via bestaande structuren helpt de duurzaamheid te vergroten
- Communicatie over gedragsverandering tussen gelijken is een effectieve manier om belangrijke informatie door te geven in een context waar gemeenschappen ver weg zijn en geletterdheid laag is.
- Het verlenen van gezondheidsdiensten aan huishoudens, waaronder gezinsplanning, draagt bij aan een grotere acceptatie in afgelegen gebieden waar de toegang tot gezondheidsdiensten anders laag is.
- Vrijwilligers uit de gemeenschap hebben het respect en de status van hun medegemeenschapsleden gewonnen.
- Het integreren van gezondheids- en natuurbehoudskwesties in een One Health peer educatieprogramma onder leiding van de gemeenschap maakte het mogelijk om de middelen maximaal te benutten, wat op de lange termijn besparingen oplevert.
Alternatieve middelen van bestaan
CTPH zorgt voor alternatieve middelen van bestaan voor onze VHCT's, waaronder inkomensgenererende projecten voor de veestapel in groepsverband en dorpsspaar- en kredietverenigingen die hen samenbrengen en de geïntegreerde aanpak versterken. Omdat vrijwilligers uit de gemeenschap zonder salaris werken, is dit een essentieel onderdeel van het creëren van een duurzaam programma. Dit resulteerde in geen uitval van vrijwilligers in de eerste 10 jaar van het VHCT-programma.
CTPH ondersteunt via haar sociale onderneming Gorilla Conservation Coffee, opgericht in 2015, ook alternatieve middelen van bestaan voor leden van de gemeenschap, om het genereren van inkomsten te ondersteunen en daarmee de afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen te verminderen om in de basisbehoeften te voorzien. Gorilla Conservation Coffee ondersteunt koffieboeren in de omgeving van BINP door middel van training en capaciteitsopbouw en het bieden van toegang tot nationale en internationale markten. Vrouwelijke koffieboeren worden in het bijzonder aangemoedigd om deel te nemen aan de sociale onderneming, waardoor een bron van economische empowerment wordt gecreëerd voor vrouwen in gemeenschappen waar de financiële sfeer vooral gericht is op mannen. De sociale onderneming werd opgericht met steun van het Impact Investment for Conservation Program van het Wereld Natuur Fonds Zwitserland. Voor elke verkochte zak koffie wordt een donatie gegeven om de programma's van CTPH te ondersteunen, waardoor duurzame financiering voor natuurbehoud mogelijk wordt.
Sleutelfactoren
- Samenwerkingsverbanden met experts in de koffie-industrie zorgen ervoor dat Gorilla Conservation Coffee van de hoogste kwaliteit is (onder andere opgenomen in de top 30 van koffies ter wereld in de Coffee Review van 2018)
- Een groeiende trend van LOHAS-consumenten (lifestyle of health and sustainability)
- Effectieve branding en marketing ondersteunen de uitbreiding van de markt, zowel lokaal als wereldwijd
- Wereldwijde distributiepartners ondersteunen brede beschikbaarheid van Gorilla Conservation Coffee over de hele wereld
Geleerde les
- Verhoogde inkomsten van koffieboeren die betrokken zijn bij Gorilla Conservation Coffee creëren een belangrijke stimulans voor anderen om zich bij Gorilla Conservation Coffee aan te sluiten.
- Het bieden van levensvatbare alternatieve middelen van bestaan aan kleine koffieboeren en gemeenschapsleden vermindert de afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen om in de basisbehoeften te voorzien, waardoor bedreigde berggorilla's en hun leefgebied minder worden bedreigd.
- Consumenten van Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS) zijn bereid meer te betalen voor een kwaliteitsproduct dat ethisch en duurzaam is geproduceerd en een doel heeft.
- Het verhogen van de liquide inkomsten is de sleutel tot het kunnen verhogen van de aangekochte hoeveelheden koffie, inclusief het kunnen aanleggen van voorraden, om aan grotere bestellingen te kunnen voldoen en extra winst te kunnen herinvesteren in de sociale onderneming.
Langdurige partnerschappen met de overheid en NGO's
Sinds de oprichting heeft CTPH sterke partnerschappen opgebouwd met de overheid en andere belanghebbenden, waaronder andere NGO's en de particuliere sector. Dit zorgt ervoor dat het werk van CTPH in lijn is met de prioriteiten en strategieën van de overheid, wordt gesteund door de regering en aansluit bij andere belanghebbenden. Dit was vooral belangrijk tijdens de COVID-19 pandemie toen de Oegandese overheid een strikte 'no movement' lockdown instelde om de verspreiding van infecties te minimaliseren. De regering erkende dat het werk van CTPH cruciaal is voor het voortbestaan van de Oegandese berggorilla's en de middelen van bestaan die van hen afhankelijk zijn en gaf CTPH speciale toestemming om haar One Health-activiteiten voort te zetten.
De advocacy activiteiten van CTPH zijn succesvoller dankzij de nauwe samenwerking die CTPH onderhoudt met overheidsinstellingen. Dit houdt onder andere in dat parkwachters en ander natuurbeschermingspersoneel tot de prioriteitsgroepen voor COVID-19 vaccinatie moeten behoren, voornamelijk vanwege hun nauwe contact met de bedreigde mensapen in Oeganda die zeer gevoelig zijn voor menselijke ademhalingsziekten en omdat hun overleving niet alleen cruciaal is voor het behoud van de biodiversiteit, maar ook voor de Oegandese economie. CTPH heeft ook met succes gepleit voor strengere richtlijnen voor het bekijken van mensapen.
Sleutelfactoren
- Routinematige communicatie en dialoog met relevant overheidspersoneel en -departementen en met NGO- en CBO-partners
- Regelmatige en vroegtijdige betrokkenheid van belanghebbenden die zich uitstrekte tot de academische wereld en de particuliere sector
- Respect voor CTPH en Koffie voor Gorillabehoud bij overheidsdepartementen, NGO's, touroperators en andere belanghebbenden uit de particuliere sector en onderzoeksinstellingen
Geleerde les
- Het in een vroeg stadium betrekken van belanghebbenden, tijdens de ontwerp- en planningsfasen van projecten, levert wederzijds voordeel op en helpt ervoor te zorgen dat projecten aansluiten bij de strategische richtingen en prioriteiten van de overheid en de organisatie.
- Erkenning van de steun en inbreng van de overheid en andere belanghebbenden in externe communicatie houdt het vertrouwen in stand
- Gezamenlijke ontwikkeling van voorstellen helpt om prioriteiten op elkaar af te stemmen en maakt opschaling en lering trekken gemakkelijker
Invloeden
De effecten van de implementatie van een One Health-aanpak zijn de volgende:
- Significante verbetering van de algemene gezondheid van de lokale gemeenschappen die in en rond het Bwindi Impenetrable National Park wonen;
- Significante verbetering van de algemene gezondheid van de berggorillapopulatie die in Bwindi leeft, en geen sterfgevallen door COVID -19;
- Aanzienlijke toename van vrijwillige gezinsplanning onder de lokale gemeenschappen die in en rond het Bwindi Impenetrable National Park wonen, waardoor de druk op zowel natuurlijke als huishoudelijke hulpbronnen afneemt.
- Het CTPH-model van One Health is geëvalueerd door internationale onderzoeksinstellingen en heeft daadwerkelijk bijgedragen aan resultaten op het gebied van natuurbehoud en duurzame ontwikkeling in Bwindi.
- CTPH en het International Gorilla Conservation Programme stelden een beleidsnota op met duidelijke aanbevelingen voor het veilig bekijken van grote apen, gebaseerd op bewezen onderzoeksresultaten. Het werd goedgekeurd door de regering van Oeganda, partner-NGO's op het gebied van natuurbehoud en volksgezondheid, en gedeeld met de 13 andere landen in Afrika waar toerisme naar grote apen plaatsvindt;
- Verbeterd bewustzijn van, en naleving van, veiliger richtlijnen voor toerisme met grote apen.
Begunstigden
- In het BINP levende populaties mensapen
- Lokale gemeenschappen die grenzen aan het BINP
- Uganda Wildlife Authority en het BINP-management in het bijzonder
- Toeristische organisaties die tochten organiseren om de grote apen te bekijken in het BINP
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 1 - Geen armoede
SDG 2 - Honger nul
SDG 3 - Goede gezondheid en welzijn
SDG 5 - Gendergelijkheid
SDG 6 - Schoon water en sanitaire voorzieningen
SDG 8 - Fatsoenlijk werk en economische groei
SDG 10 - Ongelijkheid verminderen
SDG 15 - Leven op het land
Verhaal
Dr Gladys Kalema-Zikusoka, oprichter en CEO van CTPH
Jo-Anne McArthur
Dr. Gladys Kalema-Zikusoka startte CTPH in 2003 als reactie op een uitbraak van schurft onder de berggorilla's, die op dat moment ernstig bedreigd waren, in Bwindi Impenetrable National Park, waar ze werkte als Oeganda's eerste wildlife dierenarts. De uitbraak van schurft leidde tot de verwoestende dood van een jonge gorilla en verschillende andere gorilla's moesten behandeld worden om te overleven. Dr. Gladys en haar team traceerden de uitbraak tot lokale gemeenschappen aan de rand van het park, waar de toegang tot gezondheidszorg zeer beperkt was en gezondheid, hygiëne en sanitaire voorzieningen slecht waren. Dr. Gladys erkende dat gorillabescherming niet succesvol kon zijn zonder de gezondheid en het welzijn van de lokale gemeenschappen effectief te betrekken en te verbeteren en richtte CTPH op om een One Health-model voor gorillabescherming te implementeren. Als eerste in zijn soort in Oeganda en met weinig erkenning van dergelijke benaderingen wereldwijd in die tijd, moest Dr. Gladys veel uitdagingen overwinnen in de begindagen van CTPH. Zo waren er grote uitdagingen op het gebied van financiering, omdat donoren meestal een aanpak voor natuurbehoud of gezondheidsprojecten wilden financieren.
Vandaag de dag echter, in het kielzog van de COVID-19 pandemie die wereldwijd de aandacht vestigde op de onderlinge verbondenheid van in het wild levende dieren en de menselijke gezondheid en de grote risico's van het niet samen aanpakken hiervan, hebben One Health benaderingen aan erkenning en momentum gewonnen. Hoewel dit de aandacht heeft gevestigd op de One Health-aanpak van Dr. Gladys, blijft haar prioriteit - het beschermen van de bedreigde berggorilla's, waarvan er wereldwijd nog maar 1063 over zijn - dezelfde. Dr. Gladys wil er met passie voor zorgen dat de berggorilla's in de wereld worden beschermd en dat de One Health-aanpak, die betere resultaten oplevert voor mensen, dieren en habitats, verder wordt opgeschaald ten gunste van meer mensen, landschappen en dieren.
