
Natuurherstel door beheer van natuurlijke hulpbronnen in gemeenschapsbezit: een weg naar ecologische en sociale veerkracht

Het Malinese olifantenproject past een geïntegreerde aanpak op landschapsniveau toe op het complexe probleem van de coëxistentie van mens en dier over een oppervlakte van 42.000 km2. Gebaseerd op de vele waarden die lokale actoren associëren met de aanwezigheid van olifanten, werkt het project gelijktijdig op meerdere niveaus en gebruikt het een participatieve aanpak met belanghebbenden om samen oplossingen te creëren die een van de laatst overgebleven olifantenpopulaties in West-Afrika beschermen. Door de mens veroorzaakt habitatverlies, aantasting van het milieu, conflicten en stroperij bedreigen zowel de olifanten als de lokale bestaansmiddelen. Om dit tegen te gaan ondersteunt het project de lokale gemeenschappen in het olifantengebied bij het opzetten van gemeenschapsgerichte systemen voor het beheer van natuurlijke hulpbronnen die de natuurlijke habitat beschermen en de achteruitgang van het milieu tegengaan. Een gezonder milieu ondersteunt lokale bestaansmiddelen, biedt werk aan risicojongeren en biedt mogelijkheden om inkomsten te genereren, met name voor vrouwen. Deze systemen bouwen ook sociale cohesie op en versterken de lokale steun voor het behoud van de olifant.
Context
Uitdagingen
- Wetteloosheid, conflicten en opstanden door extremistische groeperingen
- Gemeenschappen die niet in staat zijn om verlies van habitats en aantasting van ecosystemen te voorkomen, wat leidt tot een verarming van hun bestaansmiddelen
- Overexploitatie door groeiende veestapels en andere commerciële belangen vanuit afgelegen stedelijke centra
- Sociale spanningen tussen clans en etnische groepen over de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, wat resulteert in het ontbreken van collectief gerespecteerde beheersystemen
- Olifantenstroperij omdat het projectgebied aan belangrijke internationale handelsroutes ligt
- Ongereguleerde jacht die leidt tot de verdwijning van veel wilde diersoorten
- Toenemende conflicten tussen mens en olifant doordat olifanten uit hun schuilplaatsen worden verdreven door gewapende groepen die dicht struikgewas rondom waterpoelen bezetten, in combinatie met de gevolgen van ambachtelijke goudwinning
- Jeugdwerkloosheid en kwetsbaarheid voor rekrutering door gewapende groepen
- Gebrek aan economische/sociale zelfredzaamheid van jongeren en vrouwen
- Gebrek aan overheidscapaciteit met betrekking tot de bescherming van olifanten en het beheer van beschermde gebieden
Locatie
Proces
Samenvatting van het proces
Alle bouwstenen zijn nauw met elkaar verbonden en komen voort uit de eerste bouwsteen, het "complexiteitsperspectief" van het project, dat het probleem ziet als een gevolg van de relaties van de bredere context tussen mensen onderling en tussen mensen en de natuur. Geleid door een visie van vreedzaam samenleven van mens en olifant, worden manieren gevonden om positieve aspecten te versterken en negatieve relaties op te lossen door zorgvuldige actie. Het vereist een open geest om de perspectieven van alle belanghebbenden te respecteren; hiaten in de kennis op te vullen; "assets" en belangrijke interventiepunten voor actie te identificeren en in een netwerk op te nemen. Het omvat het faciliteren van de co-creatie van een gemeenschappelijk perspectief onder belanghebbenden, gevolgd door transparante en rechtvaardige oplossingen aan de basis, verder "mogelijk gemaakt" door nieuwe wetgeving (bijv. het nieuwe Gourma Reservaat). Voortdurende dialoog en leren tussen belanghebbenden staat centraal. De effecten gaan verder dan alleen het behoud van de olifant en worden een drijvende kracht voor een betere ecologische en sociale veerkracht. Een brede kijk op het probleem en een focus op de relaties binnen het sociale en ecologische ecosysteem biedt meer mogelijkheden voor creatieve oplossingen, bijvoorbeeld door risicojongeren een baan te bieden in de bescherming van natuurlijke hulpbronnen en landherstel.
Bouwstenen
Het toepassen van een complexe systeembenadering om een uitdaging op het gebied van natuurbehoud aan te pakken, resulteert in het verbeteren van meerdere SDG's
Geen enkele soort bestaat in een vacuüm. Er zijn talloze op elkaar inwerkende krachten die hun lot bepalen, op niveaus die veel verder gaan dan hun directe ecologische omgeving. Dit erkennen betekent dat de focus verlegd moet worden van de soort alleen naar het hele systeem (ecologisch, sociaal, politiek, economisch) waarin ze leven. Het impliceert ook het accepteren van de onzekerheid die voortkomt uit deze interacties "die tegelijkertijd van invloed zijn op en gevormd worden door het bredere systeem" (Canney, 2021). Dit betekent dat vooropgezette oplossingen weinig of geen kans van slagen hebben.
Niet weten wat te doen dwong het project tot vragen stellen, observeren en luisteren, waarbij het antwoord werd gevormd door de context. In de loop der jaren betekende dit inzicht krijgen in de sociaal-ecologische context om belangrijke interventiepunten te identificeren waar kleine inputs relatief grote gevolgen kunnen hebben, "plannen voor een grotere mate van flexibiliteit in het reageren op het onverwachte, het grijpen van kansen en het aanpassen aan veranderende omstandigheden" (idem), en werken op verschillende niveaus en met een verscheidenheid aan belanghebbenden om doelstellingen te bereiken. Hoewel de aandacht in eerste instantie uitging naar olifanten, heeft deze aanpak in feite meerdere voordelen opgeleverd en bijgedragen aan de verbetering van veel problemen tegelijk, van de achteruitgang van ecosystemen tot aangetaste bestaansmiddelen, jeugdwerkloosheid, lokaal bestuur en sociale conflicten.
Sleutelfactoren
De tijd nemen om de theorie over complexe systemen echt te begrijpen en te verinnerlijken en proberen te identificeren hoe eenvoudige, "beheersbare" oplossingen onvoorziene gevolgen hebben wanneer ze worden toegepast op complexe situaties.
De tijd nemen om ecologische en sociale geletterdheid op te bouwen.
Een focus op netwerken, verbindingen en dynamiek in plaats van individuele entiteiten en eenvoudige oorzaak en gevolg.
Een voorbereidende periode om het probleem in zijn bredere context te bestuderen.
Een gastorganisatie (WILD Foundation) die bereid was om een onconventionele (en dus risicovolle) benadering van natuurbehoud te ondersteunen.
Geleerde les
Wees bereid om het antwoord niet te hebben en erken dat je niet weet wat je moet doen.
Vraag je voortdurend af waarom een fenomeen optreedt en zoek naar de uiteindelijke oorzaken.
Zoek begrip vanuit een spectrum van disciplines, perspectieven en individuen en erken dat het allemaal gedeeltelijke interpretaties zijn.
Respecteer iedereen, zelfs degenen die tegen je handelen.
Wees flexibel, pas je aan aan de lokale situatie - als een aanpak niet werkt, zoek dan uit waarom, blijf proberen tot je de oplossing hebt gevonden. In dynamische omgevingen moeten oplossingen voortdurend worden herzien.
Als je wilt dat iemand iets doet, creëer dan de context die die actie aanmoedigt, zodat je geen middelen hoeft te besteden aan handhaving.
Wees zeer transparant en eerlijk in je motivaties en verwacht hetzelfde van de mensen met wie je werkt om vertrouwen op te bouwen. Handel vanuit oprechte motivaties en laat je leiden door de lokale context in plaats van "blauwdrukoplossingen".
Een balans van meerdere disciplines en complementaire vaardigheden in het team. In dit geval had de directeur een natuurwetenschappelijke achtergrond met enige ervaring in sociale wetenschappen, terwijl de veldmanager een sociaal antropoloog was met enige waardering voor natuurwetenschappen.
Een werkelijk co-creatieve en lokaal aangepaste aanpak gebruiken voor de betrokkenheid en het bestuur van de gemeenschap en belanghebbenden
De aanpak van het project is altijd om eerst te luisteren, de lokale problemen en zorgen te begrijpen en het olifantenprobleem binnen deze context te bespreken. Het erkennen van alle perspectieven en het ontwikkelen van een gemeenschappelijk perspectief op het probleem is een belangrijke eerste stap. De volgende stap is het identificeren van de parameters van het probleem en de gemeenschappelijke visie. Door vervolgens de gemeenschappen te vragen een oplossing te bedenken, met de MEP als belanghebbende, bouw je hun vertrouwen en draagvlak op, wat de duurzaamheid bevordert.
Het brengt veel onbekendheden met zich mee, vereist flexibiliteit en de bereidheid om te leren, maar betekent dat initiatieven veel meer kans van slagen hebben omdat ze steunen op bestaande lokale kennis en knowhow, en vanaf het begin automatisch worden gevalideerd en overgenomen door de deelnemers, essentiële elementen voor het bouwen van lokaal aangepaste en dus robuuste/weerbare oplossingen.
Het proces omvat de actieve deelname van de burgemeesters van de gemeenten en de technische diensten van de overheid, die tot taak hebben de gemeenschappen te ondersteunen bij de implementatie van lokale initiatieven en de integratie ervan in de gemeentelijke ontwikkelingsplannen. Ze moeten allemaal hun betrokkenheid tonen om de projectactiviteiten te laten doorgaan. Dit versterkt het lokale bestuur door alle belanghebbenden in staat te stellen samen verantwoordelijkheid te nemen voor het beheer van hun natuurlijke hulpbronnen.
Sleutelfactoren
De Malinese decentralisatiewetgeving legt het beheer van natuurlijke hulpbronnen in handen van de lokale gemeenschappen.
De kwestie met een open geest benaderen, zonder een vooropgezette oplossing; de oplossing laten vormen door de lokale context en laten voortkomen uit een open dialoog met de lokale gemeenschappen was essentieel om vertrouwen en samenwerking tot stand te brengen.
Een van de sterkste punten van het project is het samenstellen van een lokaal team dat afkomstig is uit het gebied, met een oprecht begrip van de lokale gewoonten, cultuur en hun subtiele variaties, en sterke facilitatievaardigheden.
Geleerde les
Het gebruik van land (habitat en biodiversiteit) is het belangrijkste probleem in deze omgevingen.
Een dergelijke aanpak zorgt voor betrokkenheid en vertrouwen van de gemeenschap, wat essentieel is voor succes op de lange termijn.
Het was ontmoedigend om de lokale gemeenschappen erbij te betrekken voor het geval ze zouden besluiten om de olifanten niet te beschermen, maar het was de enige manier om een duurzame oplossing te bedenken en het bleek dat de overgrote meerderheid de olifanten waardeerde.
Het is belangrijk dat het lokale team uit het gebied komt en gepassioneerd is over de zaak. Ze zijn misschien niet de meest gekwalificeerde mensen, maar hun bekwaamheid als facilitator is de belangrijkste kwaliteit voor succes, samen met oprechte motivatie en betrouwbaarheid.
Dit betekent dat je hun capaciteit op andere gebieden moet opbouwen, wat langer kan duren, maar wat beter is dan gekwalificeerde mensen van elders halen en hun bijdrage lokaal nog meer afzwakken.
Mensen kunnen dingen zeggen waarvan ze denken dat die voor hen het voordeligst zijn - nog meer reden om lokale begeleiders te hebben. Het betekende ook dat het project kon doorgaan ondanks extreme wetteloosheid.
Lokale gemeenschappen waren enthousiast over de langetermijnvisie van het herstel van het ecosysteem en de wilde dieren die verloren waren gegaan.
Op de olifant gericht" gemeenschapsgericht beheer van natuurlijke hulpbronnen (CBNRM) als vredesopbouw.
Als je rond een vuur eet na een dag van samenwerken bij het bouwen van brandgangen, besef je dat we allemaal dezelfde problemen hebben.
In een context van beperkte middelen vereist het onderbrengen van verschillende bestaanspraktijken (pastoralisme, landbouw) die vaak met elkaar in conflict komen, een dialoog die bij de basis begint. Daarom treedt het project op als facilitator om de verschillende clans en etnische groepen in het olifantengebied samen te brengen om een gezamenlijk doel te bereiken - in dit geval het behoud van hun natuurlijke hulpbronnen en het herstel van hun ecosysteem.
Door samen te komen om een milieuprobleem aan te pakken, profiteren gemeenschappen op meerdere niveaus, wat hen stimuleert om verder samen te werken. Het resultaat is een veerkrachtigere oplossing die groter is dan de som der delen. De voordelen zijn onder andere gezondere habitats; meer overvloedige natuurlijke hulpbronnen; meer voedselzekerheid en veerkracht bij ongunstige gebeurtenissen; extra inkomen; sociale empowerment, ook voor vrouwen en jongeren; betere sociale cohesie tussen en binnen gemeenschappen; meer fysieke veiligheid omdat jongeren een lokaal gerespecteerd beroep als 'ecobewaker' krijgen, waardoor de kans kleiner wordt dat ze emigreren of zich aansluiten bij gewapende groepen; trots op hun vermogen om bij te dragen aan hun huishouden en gemeenschap, en om enige zeggenschap over hun leven uit te oefenen.
Sleutelfactoren
De positieve houding van de lokale bevolking ten opzichte van olifanten en hun begrip dat ze allemaal dezelfde problemen hadden, vormden de bindende factor waarrond we begonnen.
Werkloze jongeren op zoek naar een baan plus aangetaste habitats en land dat bescherming en herstel nodig heeft.
Geleerde les
Bij conflicten tussen mensen en in het wild levende dieren staan conflicten tussen mensen centraal. Het is daarom belangrijk om te begrijpen wie er profiteert en wie er verliest en wat bijvoorbeeld de machtsverhoudingen zijn.
Lokale werkloze jongeren zoeken een rol die bijdraagt aan hun familie en gemeenschap en die lokaal wordt gerespecteerd. Dit is belangrijker dan geld. Ze zijn daarom een grote hulpbron. Hen betrekken, hen betekenis en een doel geven, kan een krachtig instrument zijn (bijv. optreden tegen rekrutering door gewapende groepen). Eventuele initiële beloningen kunnen bestaan uit "erkenning", niet uit een salaris, waardoor ze de middelen krijgen om zich op eigen kracht verder te ontwikkelen.
Het is belangrijk om eerst de rol van ecoguards te bespreken en de vereiste kwaliteiten te identificeren voordat de gemeenschap wordt gevraagd om individuen te nomineren.
Een netwerk van partnerschappen opbouwen en belangen op één lijn brengen rond een gemeenschappelijke visie - Doe het niet alleen.
Het kiezen van een 'complexe-systeembenadering' betekende het mobiliseren van alle belanghebbenden in het olifantengebied rond een gemeenschappelijke visie - het behoud van de Gourma-olifanten, een nationaal en internationaal erfgoed. Dit betekende het houden van workshops met alle betrokkenen (overheid en technische diensten, toerisme-industrie, scholen, projecten, programma's en NGO's die in het gebied actief zijn) om hun perspectieven te begrijpen en impactvolle materialen en activiteiten te ontwerpen (waaronder een scholenprogramma). Het betekende ook het inschakelen en coördineren van de steun van andere instellingen in het land (bijv. buitenlandse ambassades, MINUSMA, UNDP).
Op nationaal niveau betekende dit onder andere samenwerken met de overheid om een beheerplan voor olifanten op te stellen, een gemengde (boswachter-militair) antistroperij-eenheid op te zetten en deskundige antistroperijtrainers uit Chengeta W. in te schakelen, en een nieuw beschermd gebied te creëren dat de hele migratieroute van olifanten beslaat, met behulp van een biosfeerreservaatmodel. Multi-use zones worden bestuurd door lokale CBNRM-conventies met boswachters die indien nodig voor aanvullende handhaving zorgen, waardoor de systemen van de gemeenschap worden versterkt. Op deze manier worden de belangen van de overheid en de gemeenschap op één lijn gebracht, zodat ze elkaar wederzijds versterken en een kosteneffectieve aanpak voor het beheer van het reservaat bieden. Deze top-down benadering vormt een aanvulling op de bottom-up benadering van gemeenschapsbetrokkenheid.
Sleutelfactoren
De olifanten gebruiken als bindende factor voor alle belanghebbenden
Het cultiveren van lokale partners die in staat waren om de benodigde lokale informatie te verzamelen en de relevante actoren te identificeren.
Het identificeren van personen met sleutelposities binnen relevante ministeries die het project ondersteunen en hen samenbrengen voor wederzijdse steun.
Een partnerorganisatie die de basissalarissen zou betalen, stelde het project in staat fondsen te werven en "van de grond te komen".
Geleerde les
Hoewel het werken met meerdere partners tijd kost en een uitdaging kan zijn, zijn de resultaten veel duurzamer en veerkrachtiger omdat elke partij een aandeel heeft in het proces en er hopelijk iets aan heeft.
De ruimte voor compromissen was groter dan aanvankelijk verwacht.
Stakeholders van de overheid betrokken houden, vooral wanneer de overheid erg disfunctioneel is, kan een voortdurende inspanning vergen, maar is essentieel voor het opbouwen van nationale capaciteit en eigen inbreng.
Individuen op sleutelposities kunnen activiteiten sterk belemmeren of vergemakkelijken. Een complexe systeembenadering kan worden gebruikt om inzicht te krijgen in het "machtslandschap" en manieren te vinden om hun invloed te beperken, bijvoorbeeld door indirecte manieren te vinden waarop obstructief gedrag of wanpraktijken openbaar worden gemaakt.
Community resource governance ter ondersteuning van beschermde gebieden en landschapsplanning (top-down/bottom-up synergie)
MEP gebruikte de Malinese decentralisatiewetgeving om, samen met de lokale bevolking, een model van 'olifantgericht' CBNRM te creëren. Deze wetgeving vervulde een essentiële faciliterende functie die resulteerde in een model van hulpbronbestuur op dorps- en gemeentelijk niveau, dat werd vastgelegd in lokale en gemeentelijke conventies, evenals in de sociaaleconomische ontwikkelingsplannen van de gemeenten. Het MEP werkte vervolgens samen met de overheid om deze systemen verder te versterken door nieuwe wetgeving op te stellen die een nieuw beschermd gebied creëerde dat de gehele migratieroute van de olifant omvatte, gebruikmakend van een biosfeermodel dat de gemeenschapsverdragen ondersteunde. Het doel was om de boswachters van de overheid een mandaat te geven om indien nodig de lokale gemeenschappen te ondersteunen bij de handhaving van hun overeenkomsten, waardoor de systemen van de gemeenschappen werden versterkt. Op deze manier worden de belangen van de overheid en de gemeenschap op één lijn gebracht, zodat ze elkaar wederzijds versterken en een kosteneffectieve aanpak van het beheer van reservaten mogelijk maken. Deze top-down benadering vormt een aanvulling op de bottom-up benadering van gemeenschapsbetrokkenheid.
Sleutelfactoren
Het model van "Elephant-centred" CBNRM dat was bedacht.
Geleerde les
Het belang van wetgeving om empowerment aan de basis te katalyseren.
De behoefte aan een neutrale "faciliterende" instantie om de verschillende delen van de gemeenschap samen te brengen.
De snelheid van het proces om nieuwe wetgeving te creëren is lang en hangt af van de mate waarin overheidspartners betrokken zijn en het initiatief steunen, maar NGO's kunnen technische ondersteuning en geheugensteuntjes bieden om vooruitgang te genereren.
Invloeden
De geïntegreerde, landschappelijke aanpak van het project heeft ertoe geleid dat, hoewel de focus aanvankelijk lag op het behoud van olifanten, de resulterende methode meerdere resultaten heeft opgeleverd die bijdragen aan verschillende SDG's.
Gemeenschappen voelen zich gesterkt om hun welzijn te verbeteren door verantwoordelijkheid te nemen voor het beheer van de natuurlijke hulpbronnen die de basis vormen van het lokale levensonderhoud. Dit geeft hen eigenaarschap.
"Als olifanten verdwijnen, betekent dit dat het milieu niet langer goed voor ons is."
Dit heeft geresulteerd in milieuherstel en regeneratie, gezonde en levensvatbare leefgebieden voor olifanten en andere wilde dieren.
Andere voordelen zijn een beter levensonderhoud, lokaal bestuur (op gemeentelijk en dorpsniveau), sociale cohesie, werk voor de jeugd, kansen voor vrouwen en een manier om conflicten tussen mensen en olifanten op te lossen.
Dit alles zorgt voor meer ecologische en sociale veerkracht en versterkt de steun voor het behoud van olifanten onder lokale gemeenschappen en gemeentebesturen. Deze lokale overeenkomsten worden een integraal onderdeel van de sociale en economische ontwikkelingsplannen van de 16 betrokken gemeenten.
De samenwerking met de overheid heeft geresulteerd in een beheerplan voor olifanten; de oprichting van een nieuw beschermd gebied dat het olifantengebied van 42.000 km2 beslaat, inclusief handhavingsmechanismen; en de oprichting van de eerste antistroperij-eenheid in Mali die, gesteund door het vertrouwen en de steun van de gemeenschap, de uitroeiing van de olifanten heeft voorkomen.
Begunstigden
De belangrijkste begunstigden zijn de lokale gemeenschappen van de Gourma en de regering van Mali. Als nationaal en internationaal erfgoed komt het behoud van de iconische Gourma-olifanten ook ten goede aan de bevolking van Mali, West-Afrika en de wereld.
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
Verhaal

Toen het MEP in 2003 van start ging, had de toenemende menselijke druk geleid tot verlies en achteruitgang van habitats, verminderde ecologische en sociale veerkracht en verarmde middelen van bestaan die sociale conflicten en conflicten tussen mens en olifant verergerden.
Uit onderzoek bleek dat de lokale bevolking niet wilde dat olifanten zouden verdwijnen: ze begrepen dat olifanten een teken zijn van een gezond ecosysteem en dat menselijke activiteiten de grenzen van het milieu moeten respecteren. Verdere studies en raadplegingen brachten meer aan het licht over de onderliggende oorzaken, de problemen van de gemeenschappen, hun waardesystemen en hun relatie met olifanten. Anarchistisch gebruik van natuurlijke hulpbronnen vormde de kern en individuele groepen waren niet in staat om hier iets tegen te doen. Dit betekende dat de Malinese decentralisatiewetgeving een geschikt hulpmiddel was om consensus te bereiken tussen de verschillende lokale groepen over systemen voor het beheer van natuurlijke hulpbronnen die het herstel en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen mogelijk maakten ten gunste van mensen en olifanten.
Deze "op de olifant gerichte" CBNRM-systemen hielden in dat er gemeenschapsstructuren werden opgezet: comités van ouderen ondersteund door jonge, ongewapende ecoguards, die door elke gemeenschap werden geselecteerd om te patrouilleren en gemeenschapsovereenkomsten af te dwingen, maar ook om activiteiten uit te voeren voor de bescherming en het herstel van natuurlijke hulpbronnen en om het lokale bewustzijn te vergroten.
De gemeenschapsregels beschermden hun hulpbronnen (water, grasland, bossen, wilde dieren) tegen overmatig gebruik en riepen beschermde bossen en graslandreservaten uit, beschermd met door de ecoguards aangelegde brandgangen. Dat jaar, toen het droge seizoen vorderde en er branden uitbraken, overleefde hun weiland. Aan het eind van het droge seizoen hadden ze genoeg weiland voor hun vee en konden ze hooi en weidegang tegen een goede prijs aan anderen verkopen. Hun vee was 50% meer waard op de markt, had meer jongen en minder ziektes. De vrouwen waren in staat om lokale ondernemingen op te zetten op basis van de beschikbaarheid van natuurlijke hulpbronnen, bijv. de verkoop van hooi, voedergewassen en bosproducten zoals Arabische gom. Deze activiteiten bevorderden ook de harmonie binnen de gemeenschap en hielpen de spanningen tussen de etnische groepen te verminderen.
De regels van de gemeenschap omvatten het delen van voordelen, waardoor de lokale steun voor het behoud van de olifant werd versterkt. Toen het stropen van olifanten begon met de komst van conflicten en wetteloosheid, hielden ecoguards van de gemeenschap olifanten, stroperij en HEC in de gaten. Toen de stroperij in 2015 escaleerde, vroegen ze de overheid om steun bij de bestrijding van stroperij. Het MEP werkte samen met de overheid aan het opzetten van een antistroperij-eenheid voor de Gourma; en aan het creëren van een nieuw beschermd gebied boven het olifantengebied volgens het model van een biosfeerreservaat.