Gezamenlijk bosbeheer (JFM)

Joint Forest Management (JFM) is een aanpak voor participatief bosbeheer waarbij de lokale bevolking - individuen of groepen - betrokken worden bij het bosbeheer en het herstel van aangetaste natuurlijke bossen op lange termijn ondersteunen. Deze individuen tekenen een contract voor de landgebruiksrechten met de staatsbosbouwbedrijven voor een periode van 20 jaar, met de mogelijkheid tot verlenging. Dit moedigt de pachters aan om hun bosperceel van meestal 1-2 ha duurzaam te beheren en te herstellen. Naast het contract dienen beheer- en jaarplannen als hulpmiddelen voor bosbeheerplanning en voor het opvolgen van activiteiten en resultaten. Ze worden gezamenlijk ontwikkeld door de staatsbosbouwbedrijven en de respectieve huurder voor elk individueel perceel. Typische taken die in het jaarplan worden gespecificeerd zijn maatregelen om het perceel te beschermen tegen begrazing door vee, het planten van bomen, oogsten en snoeien. Verder specificeert het jaarplan de oogstaandelen van de staatsbosbouwbedrijven en de boshuurder volgens een eerlijk verdelingsprincipe dat in het contract is vastgelegd. Het beheerplan, ontwikkeld voor een periode van 5 jaar, specificeert lange termijn doelen, zoals de installatie van een irrigatiekanaal of de diversificatie van het bosperceel.

Terwijl landgebruiksrechten in Tadzjikistan meestal voor een korte periode worden gegeven (meestal voor één enkel seizoen), stelt het 20-jarige contract met de staatsbosbouwbedrijven de pachter in staat om een bosbeheerplan voor de lange termijn te ontwikkelen. De aanpak van gezamenlijk bosbeheer werd voor het eerst geïntroduceerd in Tadzjikistan in 2006 en heeft sindsdien aan bekendheid gewonnen. In 2011 werd de aanpak geformaliseerd en verankerd in het nationale boswetboek.

De ervaring heeft geleerd dat voor de invoering van JFM de steun van externe facilitatoren (bv. personeel op het terrein of een lokale NGO) onontbeerlijk is. Beide contracterende partijen, boshuurder en staatsbosbeheerbedrijf, moeten hun rechten, regels en verplichtingen duidelijk begrijpen. Daarom is het sterk aanbevolen om ervaren en bekwame facilitatoren op het terrein te hebben, die een goed begrip hebben van de aanpak en de lokale context. Verder moeten de facilitatoren zowel de huurders als het personeel van de staatsbosbedrijven begeleiden bij het selecteren van een bosgebied, het introduceren van de aanpak bij de gemeenschappen, het selecteren van boshuurders, het afbakenen van de individuele percelen, het afsluiten van het contract en het ontwikkelen van de jaar- en beheerplannen. Verder is de oprichting van groepen boshuurders succesvol gebleken, vooral omdat gemeenschapsgroepen in Tadzjikistan relatief gewoon zijn. Gezamenlijk voeren de boshuurders activiteiten uit zoals oogsten, snoeien of omheinen.