Lokaal | PANORAMA

Participatieve kwetsbaarheidsbeoordelingen als basis voor EbA-planning

Ecologische tekening om het dorp in kaart te brengen

Shaun Martin

Deze fase van het proces is gericht op het beoordelen van informatie over conventionele (niet-klimatologische) kwetsbaarheden van mensen en ecosystemen. Onderzoeken in vier dorpen in de Kirgizische provincie Naryn en de West-Pamiri Bartangvallei in Tadzjikistan richtten zich op de volgende kwesties:

- Ecosysteemdiensten die door de lokale bevolking worden gebruikt en hun ruimtelijke en temporele distributie

- Beschikbaarheid van ecosysteemdiensten, gezondheid en functie van ecosystemen en waargenomen veranderingen

- Kwetsbaarheid van bestaansmiddelen en het verband met de status en beschikbaarheid van ecosysteemdiensten

- Perceptie van klimaatverandering en de effecten daarvan op de beschikbaarheid van ecosysteemdiensten

- Beoordeling van wettelijke / institutionele / administratieve/ technische en informatietekorten die relevant zijn voor EbA in het gebied.

Het veldwerk ging van start met dorpsworkshops om het project te introduceren, de belangrijkste belanghebbenden te identificeren en de belangen en behoeften van de dorpsbewoners in kaart te brengen. Er werd informatie verzameld door middel van interviews met bewoners en sleutelinformanten, groepsdiscussies, veldonderzoeken (dorpswandelingen, kartering, steekproeven) en het participatief in kaart brengen van hulpbronnen. Om de algemene kwetsbaarheid te beoordelen, werd de beschikbaarheid van ecosysteemdiensten en hun bijdrage aan de lokale bestaansmiddelen gerangschikt.

- Gedetailleerde scoping (stap 1) voorafgaand aan de beoordeling: kiezen van de gemeenschap, (voor)identificatie van bestaansstrategieën, ecosysteemdiensten en de respectieve ecosystemen

- Participatieve aanpak met dorpsbewoners en sleutelinformanten

- Dorpsworkshops houden in eenvoudige taal (buiten projectterminologie)

- Een op zichzelf staande VA uitgevoerd door externe experts moet worden vermeden. De meeste informatie die nodig is voor verdere planning kan niet alleen uit rapporten worden gehaald.

- De ontwikkelde EbA-methode omvat een volwaardige kwetsbaarheidsbeoordeling: Stap 1-4 (scoping en identificatie van conventionele bedreigingen), Stap 5 (klimaatperspectief), Stap 6 (prioritering van bedreigingen) en Stap 7 (situatie samenvatten).

- Het identificeren van de kwetsbaarheden van mensen is vrij eenvoudig. Het identificeren van de kwetsbaarheden van relevante ecosystemen en ervoor zorgen dat de natuur zelf in staat is om zich aan te passen, vormt echter een uitdaging door een gebrek aan gegevens en tijdsbeperkingen.

- Sociale ongelijkheden maken van de kwetsbaarheid voor het klimaat een sociaal bepaalde kwetsbaarheid voor het levensonderhoud. Ongelijke toegang tot water zal de sociale kwetsbaarheid van de bestaansmiddelen verhogen. Een EbA-strategie zal zich moeten richten op een sociaal compenserende toegang tot de hulpbron.

- Scoping: een uitbreiding van het projectgebied om de volledige levenscyclus (bv. zomerweide) van de doelgroep te bestrijken is belangrijk.

Implementatie

Lokaal

Mangrovebeheer door de gemeenschap

Mangrove-ecologietraining voor vrijwilligers uit de gemeenschap

NAREI

Op de gemeenschap gebaseerd mangrovebeheer is erop gericht om niet-duurzaam menselijk gebruik van mangroven in Guyana aan te pakken door lokale gemeenschappen die aan mangrovegebieden grenzen te betrekken en hun deelname aan beheer- en bestaansactiviteiten te faciliteren, met als doel een alternatieve bron van inkomsten te bieden aan gemeenschapsleden die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van mangroven. Gemeenschappen werden getraind in alternatieve middelen van bestaan zoals bijenteelt en kregen basisuitrusting om bijenteelt in mangrovebosgebieden op te zetten. De leden werden ook getraind in toerisme en vogels kijken als een andere mogelijkheid om in hun levensonderhoud te voorzien, omdat ze rondleidingen geven in het mangrovebos. Mannen en vrouwen zijn betrokken bij alle niveaus van de restauratie, van planning tot implementatie en monitoring. Daar waar het planten van zaailingen wordt gebruikt als interventie en er gemeenschapszaailingenkwekerijen worden opgezet, werken gezinnen samen om zaden te verzamelen en gezonde zaailingen te kweken om te planten. Vrijwilligersgroepen, d.w.z. Village Mangrove Action Committees, worden opgericht in herstelgebieden of kwetsbare gebieden en hun leden worden getraind in het belang van mangroves. Deze vrijwilligers, voor 80% vrouwen, worden de stem van het project in hun dorpen door het houden van bewustmakingssessies in scholen etc.

De bereidheid van de leden van de gemeenschap die in de buurt van of grenzend aan een mangrovebos of een potentiële herstellocatie wonen om deel te nemen aan herstel- of beschermingsactiviteiten is cruciaal voor succes. Er moet rekening worden gehouden met de behoeften en wensen van de leden van de gemeenschap en er moeten initiatieven worden geïmplementeerd die hen in staat stellen om in hun levensonderhoud te voorzien door duurzaam beheer van het bos. Educatie over het belang van het bos als kustbescherming is ook van cruciaal belang.

De deelname van de lokale gemeenschap aan initiatieven voor herstel en bescherming van de mangrove is een van de belangrijkste factoren voor het succes en de duurzaamheid van het programma op de lange termijn. Hoewel de participatie van de lokale gemeenschap op geselecteerde locaties enorm is geweest, blijft een van de grootste uitdagingen de betrokkenheid en participatie van de lokale gemeenschappen. Het project staat voor de uitdaging om bewoners op andere interventielocaties te motiveren om deel te nemen aan mangrovebescherming en bewustwording en om betrokken te raken bij het monitoren van hun kusthulpbronnen. De wil om oude gewoonten en dumppraktijken en illegale begrazing te veranderen blijft een groot probleem.

Volledig

Lokaal

Gelijke deelname van vrouwen aan het beheer van beschermde mariene gebieden

Bij medebestuur van MPA's zal het bepalen van wie er deelneemt vanuit de gemeenschap succes op lange termijn beperken of mogelijk maken. Vrouwen en mannen hebben verschillende rollen, prioriteiten, behoeften en kennis rond het beheer van kustrijkdommen en zullen daarom verschillende ideeën inbrengen in en voordelen halen uit MPA-beheer. Mensen van alle geslachten, ongeacht of ze al dan niet een direct inkomen uit de visserij halen, moeten in gelijke mate betrokken worden bij capaciteitsopbouw en beheermogelijkheden voor MPA's om de behoeften en prioriteiten van de gemeenschap volledig vast te leggen en brede steun van de gemeenschap te bevorderen.

Het bestaan van een gemeenschap die van plan is de visbeperkingen van een MPA te monitoren en te handhaven is een integraal onderdeel van het succes. Vrouwen en mannen in hun verschillende rollen kunnen helpen bij het verspreiden van informatie over en het handhaven van het beleid en zullen helpen bij het bereiken van een bredere gemeenschap. Daarnaast kan steun van donororganisaties die de inclusie van vrouwen waarderen en de lokale genderdynamiek begrijpen, helpen om genderstereotypen te veranderen en ervoor te zorgen dat vrouwen en mannen in gelijke mate worden betrokken.

Sommige gemeenschappen in de Filippijnen hebben al MPA's sinds de jaren 1970 en veel van deze werden opgericht met alleen mannelijke vissers. Dit betekent dat er lang gekoesterde stereotypen en lokale tradities bestaan die vrouwen ervan weerhouden om deel te nemen. In het geval van Caticugan vormden deze stereotypen een grote belemmering voor de formele deelname van vrouwen aan het beheer van de MPA's, waardoor hun inkomen en empowermentmogelijkheden werden beperkt. Omgekeerd waren vrouwen in Maite en Bino-ongan aanwezig en leidden ze vaak initiatieven en het beheer van MPA's, wat leidde tot nieuwe mogelijkheden om inkomsten te genereren en effectief behoud van ecosysteembronnen. Aangezien MPA's ondersteund blijven worden door wereldwijde NGO's en betaald worden met overzeese hulp, moeten de gebruikte evaluatiekaders gendergelijkheid integreren om de huidige hiaten in de participatie van vrouwen volledig te kunnen beoordelen. Als er in een financieringsplan en evaluatiekader geen rekening wordt gehouden met gendergelijkheid, dan is het minder waarschijnlijk dat vrouwen wier levens beïnvloed zullen worden het beheer zullen steunen.

Volledig

Lokaal

Invoering van innovatieve technologie

Om hun productieve activiteiten in stand te houden in het licht van de klimaatverandering en economische onzekerheden, hebben oesterkwekers snel een innovatieve technologie overgenomen: nieuwe platforms voor de groei van oesters. Deze platforms hebben de volgende kenmerken: a) ze zijn duurzamer dan de traditionele platforms, waardoor de levensduur toeneemt van 3 jaar tot 25 jaar; b) ze vervangen het gebruik van lokale mangrovebomen door synthetische materialen; c) omdat ze op en neer bewegen met het getij en het waterpeil, zijn ze beter bestand tegen hydrologische gebeurtenissen.

CONANP heeft een forum opgezet voor de uitwisseling van innovatieve ideeën tussen oesterproducenten;
bewijs dat de nieuwe platforms in het veld werken;
het vermogen van lokale producenten om zich te verenigen en de benodigde middelen te verzamelen om het nieuwe type platforms te betalen;
bewustwording van de gevolgen van klimaatverandering.

De belangrijkste les die we hebben geleerd is dat samenwerking met de bestaande coöperaties een krachtige bondgenoot voor natuurbehoud kan opleveren; in dit geval heeft het de toepassing van nieuwe technieken en voorschriften in de bestaande productieve activiteiten mogelijk gemaakt. Het heeft ook duidelijk gemaakt dat het mogelijk is om voldoende economische inkomsten voor alle leden van de coöperatie te produceren en tegelijkertijd de omliggende natuurlijke hulpbronnen te behouden. De oestercoöperatie heeft een collectieve visie verspreid voor duurzaam beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen in het Camichin-gebied, een taak die CONANP zelf niet zou kunnen uitvoeren vanwege een gebrek aan personeel en budget.

Implementatie

Lokaal

Gebruik van een flexibele benadering voor het definiëren van instandhoudings- en productiegebieden op basis van lokale kennis

Een onderscheidend kenmerk van dit reservaat is dat bijna het hele grondgebied eigendom is van de gemeenschap, 'ejidal', of privé-eigendom in plaats van federale controle. CONANP moest een andere aanpak kiezen bij de samenwerking met de gemeenschappen op het gebied van aanpassing aan klimaatverandering; CONANP besloot te werken vanuit een ecosysteemgericht perspectief. Deze benadering vereiste een flexibele interpretatie van de federale regelgeving en instellingen die het beleid voor behoud en beperking van klimaatverandering bepalen. De kern van deze flexibiliteit was de afwijzing van een strikt administratieve polygoonbenadering om grote beschermingsgebieden af te bakenen waarbinnen geen productieve activiteiten in de mangrove-ecosystemen mogen plaatsvinden. Open discussies en onderhandelingen met de lokale gemeenschappen hebben ertoe geleid dat CONANP voor een flexibele aanpak heeft gekozen, waarbij gebruik is gemaakt van lokale kennis om een voor het ecosysteem en het levensonderhoud relevante verdeling van de mangrovebossen te maken in gebieden die zijn aangewezen voor puur behoud en voor duurzame productieve activiteiten. Het behoud van duurzame productieve activiteiten in de mangrovesystemen ondersteunt de langetermijndoelstelling om de houding van de gemeenschap te veranderen ten opzichte van het behoud van de mangrovesystemen als integraal onderdeel van het levensonderhoud van de gemeenschap.

1. Intensieve dialoog en onderhandelingen (voor en na de oprichting van het reservaat) met lokale gemeenschappen.

2. Luisteren naar en accepteren van de geldigheid van de standpunten van lokale gemeenschappen en veldwerkers bij het ontwerpen van beleid.

3. Bereidheid om institutionele regels en benaderingen te veranderen om tegemoet te komen aan verschillende standpunten en lokale kennis.

4. Het vermogen om de effectiviteit van geplande maatregelen te monitoren en om te herkennen wanneer plannen moeten worden gewijzigd met steun van de lokale gemeenschap.

1) Het werd al snel duidelijk dat het aanwijzen van een beschermd gebied uitsluitend op basis van een administratief vooraf gedefinieerde polygoon niet zou uitpakken als een succesvolle behouds- en beheerstrategie, omdat de polygoon: a) de ecosystemen en hun connectiviteit niet correct omvatte; b) de mogelijkheid uitsloot voor gemeenschappen om een gevoel van verbondenheid met het reservaat te creëren, zonder welke gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het behoud niet mogelijk is.

2) Behoud en bestaansmiddelen zijn twee zijden van dezelfde medaille. In ecosystemen waarin gemeenschappen leven, kan het ene niet zonder het andere.

3) Een balans tussen behoud en levensonderhoud werd bereikt door onderhandeling en openheid van beide kanten: een kleiner behoudsgebied werd geaccepteerd in ruil voor strengere controles, en een grotere inspanning onder leiding van de vissers voor het behoud van een duurzame aanpak van productieve activiteiten in de rest van het reservaat.

Volledig

Lokaal

Betalingsprogramma's integreren in een bredere strategie om duurzame bestaansmiddelen en het behoud van ecosystemen op lange termijn te bevorderen

Vissen in Marismas Nacionales, Nayarit

Ana Elisa Peña Del Valle Isla

Mangroveherstelactiviteiten vereisen aanzienlijke investeringen in tijd en inspanning van de lokale gemeenschappen. Deze investeringen zijn misschien niet haalbaar voor de lokale gemeenschappen, die meestal betrokken zijn bij traditionele activiteiten om in hun levensonderhoud te voorzien. Door te proberen de lokale dynamiek te begrijpen, kon CONANP zijn interventie coördineren: het was in staat om zijn door de federale overheid gefinancierde betalingsprogramma voor de vissers zo te timen dat het verenigbaar was met de lokale productieve activiteiten. CONANP ontwierp een betalingsschema dat lokale arbeiders zou betalen voor hun werk in mangroveherstel en dat ook complementair was aan de huidige traditionele activiteiten. Deze analyse voorkwam overlappingen in de tijd en conflicten of negatieve neveneffecten die zouden kunnen voortvloeien uit het betalingsschema. In dit geval werden de rehabilitatiewerkzaamheden en de betalingen vastgesteld voor het einde van het garnalenvisserijseizoen, zodat de lokale gemeenschappen hun tijd niet onnodig hoefden te verdelen tussen verschillende activiteiten. Hierdoor konden de leden van de lokale gemeenschap hun inkomen tijdens het garnalenvisserijseizoen op peil houden en buiten het seizoen een extra inkomen verdienen met mangroveherstel.

a) economische en personele middelen om lokale mensen te kunnen inzetten voor het uitvoeren van herstelwerkzaamheden;

b) gebruik van lokale kennis en expertise van veldwerkers om inzicht te krijgen in werkritmes;

c) flexibiliteit om betalingsregelingen aan te passen aan lokale productieve activiteiten.

Betalingsregelingen voor milieuherstelactiviteiten kunnen meer succes hebben als ze rekening houden met

a) het feit dat het vermogen om het hele jaar door een regelmatige inkomstenbron te behouden een belangrijk aanpassingsvermogen is voor lokale gemeenschappen;

b) dat de tijd voor lokale gemeenschappen beperkt is, en dat de betrokkenheid van de gemeenschap groter zal zijn als herstelactiviteiten niet botsen met de belangrijkste productieve activiteiten;

c) dat dergelijke betalingssystemen op lange termijn misschien niet houdbaar zijn (overheidsbudgetten kunnen dalen; het beleid kan veranderen), zodat ze ondergeschikt moeten worden gemaakt aan activiteiten die binnen de gemeenschap een drive genereren voor het behoud van de ecosystemen als een normaal onderdeel van het behoud van hun bestaansmiddelen.

Implementatie

Lokaal

Gebruik van natuurlijke processen bij mangroveherstel

Mangrovegeulen in Marismas Nacionales, Nayarit

Ana Elisa Peña Del Valle Isla

Wanneer de doelen van mangroveherstel ondergeschikt worden gemaakt aan die van het beperken van klimaatverandering en het creëren van koolstofputten, kan een project gemakkelijk in de val lopen om effectief herstel gelijk te stellen aan eenvoudige herbebossing. Het is belangrijk om te bedenken dat heldere en goed onderhouden kanalen hydrologische stromen tussen zout- en zoetwaterbronnen in een mangrove mogelijk maken. Hierdoor kan het ecosysteem een natuurlijk evenwicht vinden dat gunstig is voor de biodiversiteit. Het zorgt er ook voor dat vissen zich van en naar het ecosysteem kunnen verplaatsen in overeenstemming met de waterstromen en het vergemakkelijkt de natuurlijke uitbreiding van de mangrove via een grotere zaadverspreiding. Het verbeteren van de hydrologische stromen kan het verwijderen van mangrovebomen op belangrijke plaatsen inhouden, of de afwezigheid ervan op andere plaatsen. In Marismas Nacionales doorliep het rehabilitatieproject een steile leercurve waarbij tijd en middelen werden verspild als gevolg van een traditionele herbebossingsaanpak waarbij zaailingen werden opgekweekt, geplant en verzorgd. Na 2 tot 3 jaar werd het beleid veranderd in het creëren en onderhouden van kanalen en stromingen tussen de lagunes in het reservaat, om zo het herstel van een natuurlijk systeem te bevorderen.

a) een toegewijde lokale gemeenschap die overtuigd is van de voordelen van het herstel van de mangroven en het niet alleen voor de betaling doet;

b) goed opgeleide veldwerkers, met wetenschappelijke kennis, die het effectieve herstel van de mangroves kunnen begeleiden en hun aanpak snel kunnen aanpassen als dat nodig is;

c) een duurzaam, intelligent en doelgericht openbaar betalingsprogramma voor lokale gemeenschappen;

d) inzicht in de druk en de onderliggende oorzaken van de problemen van het mangrovesysteem.

a) Zonder goede technische, wetenschappelijke begeleiding is het niet mogelijk om mangrove-ecosystemen te herstellen op een manier die duurzaam is, of duurzaam voor lokale bestaansmiddelen.

b) Als de doelen van mangroveherstel ondergeschikt worden gemaakt aan die van het tegengaan van klimaatverandering (koolstofputten creëren), kan het gemakkelijk zijn om goed herstel te verwarren met het simpelweg verhogen van het aantal bomen.

c) Het creëren en onderhouden van kanalen binnen het mangrovesysteem om natuurlijke stromingen tussen zout en zoetwaterbronnen mogelijk te maken is een belangrijk onderdeel voor het verminderen van verziltingsproblemen en voor het gezond houden van de mangrove.

d) Problemen voor mangrovesystemen kunnen worden verergerd door klimaatgebeurtenissen zoals tropische stormen die delen van de mangroves vernietigen. Maar chronische problemen kunnen ook worden veroorzaakt door activiteiten stroomopwaarts, zoals een afname van de rivierstromen door overmatige wateronttrekking voor landbouwdoeleinden. Dit vergroot de zoutproblemen van de mangrovesystemen.

Implementatie

Bewaking

Lokaal

Percepties over de relatie tussen ecosysteem en levensonderhoud veranderen

Leden van de lokale vissersgemeenschap in Marismas Nacionales, Nayarit

Ana Elisa Peña Del Valle Isla

Lokale gemeenschappen hebben de creatie van nieuwe beschermde gebieden niet altijd toegejuicht. Het is belangrijk om lokale gemeenschappen bewust te maken van het verband tussen het behoud van ecosystemen en lokale bestaansmiddelen. Om dit te kunnen doen, moeten de autoriteiten een gevoel van identiteit en verbondenheid met de beschermde ecosystemen kunnen creëren, in plaats van een gevoel van uitsluiting. De oplossing in Marismas Nacionales, het biosfeerreservaat van Nayarit, is een langetermijninspanning met intensieve ondersteuning van de gemeenschap en begeleiding door CONANP-veldwerkers. De strategie is gericht op het veranderen van de perceptie van de gemeenschap. Deze aanpak heeft als bijkomend effect dat de instellingen die het beschermde gebied besturen beïnvloed zijn, waardoor er een beter gedeeld begrip is ontstaan van effectieve en duurzame steun voor zowel mangroveherstel als lokale bestaansmiddelen. Op deze manier hebben de gemeenschap en de medewerkers van CONANP hun krachten gebundeld om ervoor te zorgen dat aan de lokale behoeften wordt voldaan door de mangroven te herstellen vanuit een meer territoriaal en op levensonderhoud gericht perspectief, in plaats van een administratief perspectief. Veranderde percepties zijn een belangrijkere drijfveer geworden voor positieve actie vanuit de gemeenschap dan alleen betalingen voor ecosysteemdiensten of subsidies.

a) bestaande coöperaties om veranderingsprocessen namens gemeenschappen te leiden;

b) capaciteit om de voordelen van diverse initiatieven te monitoren;

c) goed beheer van het NGO-netwerk en permanente aanwezigheid van veldwerkers voor capaciteitsontwikkeling;

d) financiële middelen om de organisatiecapaciteiten van de vissers te stimuleren tot het punt waarop ze zichzelf organiseren;

e) een open overheid.

a) Een belangrijke factor om de lokale gemeenschappen op andere gedachten te brengen is de betrokkenheid van vrouwen en kinderen bij bewustmakings-, plannings- en onderhandelingsactiviteiten;

b) Het creëren van alternatieven voor migratie uit het reservaat helpt om het belang van het behoud van lokale ecosystemen te onderstrepen;

c) het kunnen aantonen van snelle en tastbare voordelen als gevolg van ecosysteembehoud of door de invoering van duurzame praktijken helpt enorm om gemeenschappen te overtuigen. Het versterken van duurzame visserijpraktijken kan dit soort snelle resultaten opleveren.

Bewaking

Documentatie en verspreiding van resultaten

Lokaal

Mogelijkheden voor niet-consumptieve inkomsten uit een beschermd marien gebied

In Siquijor ontvangen gemeenschappen die de verantwoordelijkheid voor het monitoren van een MPA op zich nemen, inkomsten uit het toerisme door een vergoeding te vragen voor snorkelen, duiken en het maken van foto's of video's binnen de MPA. Een andere bron van inkomsten zijn de ontwikkelingsprojecten van het lokale agentschap voor natuurlijke hulpbronnen. De gemeenschap ontvangt bijvoorbeeld pootvis en bamboe om viskooien te maken voor kleine aquacultuurprojecten en kan de vis dan verkopen als deze de markt heeft bereikt. Het bieden van inkomensmogelijkheden buiten overbevissing en niet-duurzaam gebruik van mariene hulpbronnen zorgt ervoor dat gemeenschappen die afhankelijk zijn van mariene hulpbronnen hun levensonderhoud kunnen voortzetten terwijl het ecosysteem behouden blijft.

Er moeten toeristen naar het gebied komen en/of duurzame ontwikkelingsprojecten die de waterkwaliteit niet verminderen of hulpbronnen uit de MPA verwijderen.

Sommige geïnterviewde gemeenschappen ontvangen meer toeristen naar hun MPA's omdat ze kleurrijke borden langs de weg hebben geplaatst om bezoekers naar hun strand te leiden of reclame hebben gemaakt in hotels en op boten die door toeristen worden bezocht. De gemeenschappen waren geïnteresseerd in het ontwikkelen van een toeristische kaart om een specifieke vis- of koraalsoort in elke MPA te benadrukken om bezoekers aan te moedigen het hele eiland rond te rijden en elk strand te bezoeken om de toeristische dollars beter over het eiland te verdelen.

Volledig

Lokaal

Richtlijnen/toolkit voor genderintegratie

CI heeft algemene richtlijnen ontwikkeld om natuurbeschermers te helpen bij het stellen van vragen over gender binnen natuurbeschermingsinitiatieven en bij het ontwikkelen van praktische en sociaal passende antwoorden op genderkloven/-ongelijkheden.

De hoofdauteur werkt sinds de oprichting samen met het bestuur van het Beschermd Landschap Mt. Mantalingahan en heeft daarom een goede kennis van de actoren en de lokale context. Ze fungeert ook als een gendercontactpunt binnen de organisatie en heeft dus enige expertise op het gebied van genderbehoud. Een andere faciliterende voorwaarde is de algemene openheid voor gendergelijkheidsprincipes op de Filippijnen.

De richtlijnen zijn erg algemeen en het is belangrijk voor de lokale gebruiker om de beste/relevantste gebieden te identificeren waar informatie verzameld kan worden. Het is noodzakelijk dat de gebruiker bekend is met de lokale cultuur en context.

Volledig

Lokaal

gender_integration_checklist.pdf