Bangladeş'te teşvike dayalı hilsa balıkçılığı yönetimi
Tam Çözüm
Gıda tazminatı toplamak için kimlik kartlarını kullanan kayıtlı balıkçılar
Michael Akester
Hilsa shad (Tenualosa ilisha) Bangladeş'in ulusal balığıdır ve özellikle kıyı topluluklarında 500.000'den fazla insanın geçim kaynağını desteklemektedir. Bangladeş hükümetinin Balıkçılık Bakanlığı, hilsa stoklarını korumak için teşvik temelli bir yönetim uygulamaktadır. Hilsa Balıkçılığı Yönetim Eylem Planı kapsamında, bir dizi kıyı koruma alanında yılda birkaç ay boyunca tüm balıkçılık yasaklanmakta ve bu dönemlerde etkilenen balıkçı hanelere gıda güvenliğini artırmak ve kaybedilen geliri telafi etmek için pirinç şeklinde tazminat teklif edilmektedir. Etkilenen diğer hanelere ise gelir kaynaklarını çeşitlendirmeleri için eğitim ve destek sunulmaktadır. Uyarlanabilir ortak yönetim ve sürdürülebilir balıkçılık uygulamaları konusunda farkındalık yaratma faaliyetleri ile birlikte kullanılan bu fayda dağıtımı, balıkçılık düzenlemelerine uyumu teşvik etmeyi ve balıkçı hanelerin sosyoekonomik durumunu iyileştirmeyi amaçlamaktadır.
Son güncelleme: 30 Sep 2025
4157 Görünümler
Fotoğraf ve video galerisi
Bağlam
Ele alınan zorluklar
Tirsi balığı Bangladeş için büyük bir ekonomik, sosyal ve kültürel değere sahiptir. 1970'lerde, özellikle aşırı avlanma ve habitatın bozulması nedeniyle hilsa üretimi kademeli olarak azalmaya başlamıştır. Bu düşüşü durdurmak için hükümet, yavru ve yumurtlayan hilsa balıklarını korumak amacıyla hem ülke çapında hem de belirli hilsa koruma alanlarında mevsimsel balıkçılık yasakları da dahil olmak üzere çeşitli balıkçılık düzenlemeleri getirmiştir. Artizanal hilsa balıkçıları genellikle yüksek düzeyde yoksulluk ve kırılganlık yaşamaktadır ve bu nedenle bu balıkçılık düzenlemeleri, özellikle kutsal alanların yakınında yaşayanlar için sosyoekonomik bir maliyet getirmektedir. Düzenlemelerin izlenmesi ve uygulanmasına yönelik kapasite de sınırlıdır.
Konum
Bangladeş
Güney Asya
Süreç
Sürecin özeti
Gıda tazminatı ve alternatif gelir yaratma desteği birlikte, kaybedilen kazancı telafi ederek hilsa balıkçılığı düzenlemelerine uyulması için teşvik sağlamaktadır. Nihayetinde, bu yaklaşımın hilsa balıkçısı hanelerin sosyoekonomik olarak iyileşmesine ve hilsa bolluğunun artmasına yol açması beklenmektedir.
Yapı Taşları
Gıda tazminatı
Mevsimsel balıkçılık yasakları sırasında hükümet, 15 ilçedeki etkilenen hanelerin bir kısmına (yaklaşık 248.674) pirinç çuvalları dağıtmaktadır. Gıda güvensizliğini ve kırılganlığı azaltmayı amaçlayan bu program 2004 yılında uygulamaya konmuştur, ancak aynı zamanda balıkçılık yasakları sırasında kaybedilen geliri telafi ederek balıkçılık düzenlemelerine uyulması için bir teşvik de sağlamaktadır. Bangladeş hükümetinin Balıkçılık Departmanı, Bangladeş İleri Araştırmalar Merkezi, Bangladeş Balıkçılık Araştırma Enstitüsü ve Bangladeş Tarım Üniversitesi ortaklığında Uluslararası Çevre ve Kalkınma Enstitüsü tarafından yürütülen araştırmaya dayanan program, ekonomik bir teşvik olarak etkinliğini artırmak için genişletildi ve yeniden tasarlandı. Programın başlangıcından bu yana etkilenen hanelerin kapsamı yedi kattan fazla artmıştır ve aileler başlangıçtaki bir ila üç aylık 10 kg yerine artık dört ay boyunca ayda 40 kg pirinç almaktadır. Balıkçılar için kimlik kartlarının kullanılmaya başlanmasıyla pirincin yanlış dağıtılması vakaları da azalmıştır.
Etkinleştirici faktörler
Uyumu teşvik etmek için, tazminatın mevsimsel balıkçılık kısıtlamalarına uyarak vazgeçilen geliri dengelemek veya azaltmak için uygun ve yeterli olduğu düşünülmelidir. Bu nedenle titiz sosyoekonomik araştırmalarla desteklenmelidir.
Teşviklerin başarısı aynı zamanda sosyal kabul edilebilirliğe de bağlıdır ve bu nedenle sürdürülebilir balıkçılık uygulamalarına duyulan ihtiyaç ve balıkçılık kısıtlamalarına uymanın önemi konusunda farkındalık ve anlayışı artırmaya yönelik faaliyetler çok önemlidir.
Çıkarılan dersler
Gıda tazminatının yerel pirinç fiyatları, işgücü piyasaları ve mikrofinans piyasaları üzerindeki etkileri de dahil olmak üzere bazı olumsuz istenmeyen sonuçları olmuş olabilir. Teşvik programları her zaman bu istenmeyen sonuçları araştırmalı ve hafifletmeye çalışmalıdır.
Ayrıca, orantısız faydaların en savunmasız, en düşük gelir düzeyine sahip topraksız balıkçı haneleri yerine toprak sahipleri tarafından tahakkuk ettirildiğine dair kanıtlar da mevcuttur. Bu husus, kapsayıcı teşvik programlarının en çok ihtiyaç duyanlar lehine sistematik ve pozitif önyargı kullanması gerekliliğini vurgulamaktadır.
Benzer şekilde, yerel güç yapıları balıkçı hanelere gıda tazminatı sağlanmasının etkisini sınırlamıştır. Balıkçıların kredi için aracılara olan bağımlılığı, mevsimsel kapanışlar sırasında balıkçılığı bırakma kabiliyetlerini sınırlamaktadır, çünkü hala borçlarını geri ödemek zorundadırlar.
Alternatif gelir getirici destek
2009 yılından bu yana hükümet, balıkçıların hayvancılık ve küçük işletmeler gibi alternatif geçim kaynaklarından gelir elde etmelerine yardımcı olmak için destek (örneğin eğitim, tazeleme kursları ve mikro kredi) sunmaktadır. WorldFish, 2015 yılından bu yana 'Bangladeş'te Geliştirilmiş Kıyı Balıkçılığı' (ECOFISH-BD) adlı bir proje aracılığıyla seçilmiş topluluklarda bu yaklaşımı geliştirmek için hükümetle birlikte çalışmaktadır. Örneğin proje, balıkçı hanelerin tasarruf davranışlarını geliştirmek için bu topluluklardaki kadınlar için Topluluk Tasarruf Grupları (CSG'ler) kurmuştur. Üyeler finansal okuryazarlık ve sürdürülebilir hilsa balıkçılığı yönetiminin geçim kaynakları ve refahları için önemi konularında eğitim almaktadır. Her ay 100 BDT (1 ABD dolarının biraz üzerinde) tasarruf etmeleri teşvik ediliyor ve bir CSG 25.000 BDT tasarruf hedefine ulaştığında, ECOFISH tasarrufu eşleştiriyor. Bunun daha fazla tasarrufu teşvik etmesi ve balıkçı hanelerin sosyoekonomik konumlarını iyileştirmesi, böylece balıkçılık kısıtlamalarına daha fazla uyabilmeleri ve geçim kaynaklarını çeşitlendirmeleri beklenmektedir.
Etkinleştirici faktörler
Geçim kaynaklarını çeşitlendirme desteği şeklindeki teşviklerin başarısı, uygun ve sosyal olarak kabul edilebilir destek türlerinin belirlenmesine bağlıdır. Bu da toplum ihtiyaç ve tercihlerinin titiz ve katılımcı bir şekilde değerlendirilmesini gerektirir.
Çıkarılan dersler
Hükümetin alternatif gelir yaratma desteği, başlangıçta paydaş katılımı ve ihtiyaç değerlendirmesi eksikliği nedeniyle sınırlı alım ve etkiye sahip olmuştur. ECOFISH-BD, daha uygun destek türlerini belirleyerek ve geçim kaynaklarının çeşitlendirilmesini desteklemek için gereken yerel kurumları ve uyarlanabilir ortak yönetim sistemlerini kurarak bu sorunu ele almaktadır, ancak bu politikaların ve kurumların projenin ömrünün ötesinde hayatta kalıp kalmayacağı henüz belli değildir.
Ayrıca, orantısız faydaların, en düşük gelir düzeyine sahip, en savunmasız, topraksız balıkçı haneleri yerine toprak sahipleri tarafından elde edildiğine dair kanıtlar da mevcuttur. Bu husus, kapsayıcı teşvik programlarının en çok ihtiyaç duyanlar lehine sistematik ve pozitif önyargı kullanması gerekliliğini vurgulamaktadır.
Düzenleyici tedbirler
Bangladeş hükümeti, çoğu yavru balıkları korumaya odaklanan bir dizi farklı düzenleyici önlemle zanaatkar hilsa balıkçılığını yönetmektedir:
- Yumurtlama ve yavru balık alımına verilen zararı en aza indirmek amacıyla, en yoğun üreme sezonu olarak kabul edilen Ekim ayındaki 22 gün boyunca ülke genelinde hilsa avcılığı yasaklanmıştır. Uygulama, önemli yumurtlama alanları olduğu bilinen bölgelere odaklanmıştır.
- Yavruların balıkçılığa katılımını en üst düzeye çıkarmak için Kasım ve Temmuz ayları arasında ülke çapında sekiz ay boyunca yavru hilsa (25 cm'den kısa yavrular) avlama, bulundurma, satma ve taşıma yasağı vardır. Uygulama 7.000 kilometrekarelik kıyı, haliç ve nehir alanlarına odaklanmıştır.
- Yine yavru hilsa balıklarının korunması için monofilament galsama ağlarının kullanımı ve üretimi yıl boyunca yasaklanmıştır.
- Başlıca hilsa üreme alanlarını korumak için altı hilsa koruma alanı belirlenmiştir. Bu koruma alanları nehrin 20-100 km'lik bölümleri arasında değişmektedir. Yavru balıkların en yoğun olduğu dönemlerde bu bölgelerde en az 2 ay boyunca tüm balıkçılık yasaklanmıştır.
Bu düzenlemeleri uygulamak için polis ve diğer kurumların desteğiyle alt bölge düzeyinde bir 'gezici mahkeme' ekibi faaliyet göstermektedir.
Etkinleştirici faktörler
Balıkçılık düzenlemelerinin etkili bir şekilde izlenmesi ve uygulanması insan, fiziksel ve mali kaynaklara bağlıdır, ancak Bangladeş'te bu kaynaklar sınırlıdır. Uygun izleme ve uygulama yerine, tazminat sağlanması, sosyoekonomik maliyeti dengeleyerek veya azaltarak balıkçıların bu düzenlemelere uymasını sağlar ve teşvik eder.
Çıkarılan dersler
Düzenlemelerin hilsa stokları üzerinde olumlu bir etkiye sahip olması için sağlam ekolojik ve biyolojik araştırmalara dayanması gerekmektedir. Hilsa'yı korumak için tasarlanan düzenlemelerin coğrafi yerleşimi ve mevsimsel zamanlamaları, yeni bilimsel kanıtlara yanıt olarak zaman içinde uyarlanmıştır.
Etkiler
Teşvik temelli yönetim yaklaşımının Bangladeş'teki hilsa balıkçısı topluluklar üzerinde doğrudan sosyoekonomik etkisi olmuştur. En az 248.674 balıkçı hane, avlanma yasakları sırasında ayda 20-40 kg pirinç almıştır. Daha az sayıda hane, gelir ve varlıklarda önemli kazanımlara yol açtığı kanıtlanmış olan alternatif geçim desteği almıştır.
Araştırmalar, bu yönetim yaklaşımının son 15 yılda hilsa üretiminde %100'den fazla bir artışa katkıda bulunduğunu göstermektedir ki bu da hilsa bolluğundaki artışın bir göstergesidir. Verimlilikteki bu artış, balıkçılık gelirindeki artış yoluyla hilsa balıkçılarına daha fazla fayda sağlamıştır. Balıkçılık düzenlemelerine uyum için teşvik sağlamanın ek etkisini değerlendirmek zor olsa da, teşviklerin yasak dönemlerinde kutsal alan balıkçılığının azalmasına katkıda bulunmuş olması muhtemel görünmektedir. Farkındalık artırma faaliyetleri muhtemelen bu etkiyi güçlendirmiştir.
Ancak verimliliğin arttığına dair kanıtlar mekânsal olarak değişkenlik göstermekte olup, bu durum olumsuz çevresel değişimin bazı bölgelerde yönetimden elde edilen faydaları maskeleyebileceğini veya ağır basabileceğini düşündürmektedir. Gıda ve gelir desteğinin her zaman en savunmasız balıkçılara ulaşmadığına veya borç döngüsü içinde sıkışıp kalanlara yeterince yardımcı olmadığına dair kanıtlar da mevcuttur.
Yararlanıcılar
Bu yönetim yaklaşımının doğrudan faydalanıcıları, Bangladeş'in 15 ilçesindeki zanaatkar hilsa balıkçı topluluklarındaki hanelerdir. Dolaylı olarak, endüstriyel operatörler de dahil olmak üzere tüm hilsa balıkçıları bu yönetimden faydalanmaktadır.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri
SKA 1 - Yoksulluğa son
SKA 2 - Sıfır açlık
SKA 14 - Suyun altında yaşam
Hikaye
Hilsa shad
Annabelle Bladon
Bangladeş hükümeti 2004 yılında hilsa balıkçılarına tazminat dağıtmaya ilk başladığında, çok az topluluk katkısı ve dolayısıyla sınırlı etki vardı. Nisan 2013'te Uluslararası Çevre ve Kalkınma Enstitüsü (IIED), titiz sosyoekonomik ve ekolojik araştırmalar ve Bangladeş hükümetinin Balıkçılık Departmanı ile işbirliği yaparak yaklaşımı yeniden tasarlamak için dört yıllık bir proje başlattı. IIED, Bangladeş İleri Araştırmalar Merkezi ve Bangladeş Tarım Üniversitesi ile ortaklık kurmuş ve proje Birleşik Krallık hükümetinin Darwin Girişimi tarafından finanse edilmiştir.
Araştırmacılar, erken bir aşamada üst düzey hükümet yetkilileriyle güven tesis ederek ve çeşitli paydaş gruplarıyla çalışarak, hükümete yaklaşımını nasıl geliştirebileceğini, daha verimli, etkili, adil ve sürdürülebilir hale getirebileceğini gösterdi. Ayrıca yaklaşımı değiştirmenin sosyal ve ekolojik olduğu kadar ekonomik faydalarının da olabileceğini gösterdiler. Sonuç olarak hükümet, teşviklerin kapsamını genişletmeyi, taahhüt süresini uzatmayı ve balıkçı erkek ve kadınlara sağlanan destek miktarını artırmayı taahhüt etmiştir.
Bu projenin başarısı, USAID tarafından finanse edilen ve "Bangladeş'te Geliştirilmiş Kıyı Balıkçılığı (ECOFISH-BD)" adı verilen beş yıllık bir girişimin (2014-2019) Balıkçılık Bakanlığı ve WorldFish tarafından ortaklaşa uygulanmasını etkilemiştir. Girişimin genel amacı, Meghna Nehri ekosisteminin ve Bangladeş'teki kıyı balıkçılığına bağımlı toplulukların dayanıklılığını artırmaktır. Bu çabaların önemli bir bileşeni, kadınların geçim kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve balıkçılık yasağı dönemlerinde toplum direncinin artırılması için kaynaklara ve teknolojilere erişiminin desteklenmesidir.
Bu girişimler bir araya gelerek Bangladeş'te kullanılan teşvik temelli yaklaşımı güçlendirmiş, hassas durumdaki balıkçı topluluklarının karşılaştığı zorlukları azaltmış ve ülke genelinde hilsa verimliliğinin önemli ölçüde artmasına katkıda bulunmuştur.
