Hygiëne en kwaliteit in de waardeketen van visserij en aquacultuur bevorderen
Volledige oplossing
Insepectie van viskwaliteit
© Alena Göbel / giz
Het Global Programme "Sustainable Fisheries and Aquaculture", uitgevoerd door GIZ, is gericht op het verbeteren van duurzame visserij in meerdere landen. De belangrijkste uitdagingen die worden aangepakt zijn voedselbederf, overbevissing, gebrek aan infrastructuur en ontoereikende kwaliteitsborging. Het programma biedt gerichte training over hygiënepraktijken, een grondige analyse van de waardeketen en ontwikkelt richtlijnen om de toepassing van kennis te garanderen. Partnerschappen met lokale autoriteiten verbeteren de naleving en introduceren eerste verkoopcertificaten voor een betere traceerbaarheid. Plannen voor hygiëne- en kwaliteitscontrole leiden tot systematische controles in de hele waardeketen, van productie tot distributie, waardoor verliezen na de oogst worden beperkt en het inkomen van de actoren in de waardeketen toeneemt. Het programma bevordert duurzaam visserijbeheer, zorgt ervoor dat visproducten voldoen aan de hygiënische normen en vergroot het vertrouwen van de consument.
Laatst bijgewerkt: 28 Nov 2025
79 Weergaven
Foto- en videogalerij
Context
Uitdagingen
De visserij is van cruciaal belang voor de wereldwijde voedselbehoeften, draagt bij aan de voedselzekerheid en stimuleert de economie in verarmde gebieden. De FAO meldt echter dat een derde van de wereldoceanen overbevist is en dat 35% van de vis voor menselijke consumptie bederft voordat het de consument bereikt. Dit komt doordat vis bederfelijk is en door verschillende risico's in de hele waardeketen. Zaken als overbevissing, vervuiling en slechte infrastructuur verminderen de productkwaliteit en bemoeilijken een hygiënische verwerking. Het is een uitdaging om te zorgen voor veilig, betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit, vooral omdat de wereldbevolking groeit en de vraag naar vis toeneemt.
In de visserijsector wordt op grote schaal bedorven voedsel verspild, terwijl naar schatting 923 miljoen mensen chronisch honger lijden en 2 miljard te kampen hebben met voedingstekorten. Het verbeteren van de hygiëne en kwaliteit in de visserij en aquacultuur is van vitaal belang om honger en ondervoeding aan te pakken en sluit aan bij SDG's 2 en 6 om toegang tot veilig en voedzaam voedsel te garanderen en de hygiëne in de sector te verbeteren.
Locatie
Mauritanië
Oeganda
Malawi
West- en Centraal-Afrika
Oost- en Zuid-Afrika
Proces
Samenvatting van het proces
Training in hygiëne- en kwaliteitspraktijken, afgestemd op de behoeften van de actoren in de waardeketen, zorgt ervoor dat producten van hoge kwaliteit worden geleverd vanaf de vangst tot aan de consument. Deze praktijken worden versterkt door directe partnerschappen met lokale voedselinspectie-autoriteiten die de normen handhaven en de naleving verbeteren. Training vergroot de kennis van de actoren en zorgt ervoor dat ze zich aan de kwaliteitsrichtlijnen houden. Ondertussen zorgen institutionele partnerschappen voor de infrastructuur en het regelgevend kader die effectieve kwaliteitscontrole ondersteunen.
Bouwstenen
Bevorderen van goede hygiëne- en kwaliteitspraktijken in de hele waardeketen
Om de kwaliteit en veiligheid in de waardeketen voor vis te garanderen, van vangst tot consument, is het essentieel om alle stappen van de waardeketen in ogenschouw te nemen vanwege de potentiële risico's voor de voedselveiligheid. Het implementeren van hygiëne- en kwaliteitstrainingen, het introduceren van eerste verkoop certificaten en het opstellen van controleplannen voor overheidsinstellingen zijn belangrijke interventies. Een grondige analyse van de waardeketen is cruciaal voor het identificeren van verbeteringsgebieden en vereist bezoeken aan actoren en een overzicht van hygiënevoorschriften. Op basis van deze analyse kunnen gerichte interventies worden geïdentificeerd, variërend van beleidsmaatregelen tot praktische acties, waaronder onderzoeksverbetering, ondersteuning van regelgeving en capaciteitsontwikkeling. De directe actoren in de waardeketen zijn vissers, kleinhandelaars, handelaars, transporteurs, magazijnmedewerkers en leveranciers die een rol spelen in de productie, verwerking, levering of verkoop van producten aan consumenten. Zij zijn het eerste aanspreekpunt om veilige producten van hoge kwaliteit te garanderen en vormen daarom de primaire doelgroep voor trainingen over hygiënische behandeling, opslag en transport.
Sleutelfactoren
Hygiëne- en kwaliteitsinterventies vereisen contextgevoelige training ondersteund door infrastructuur zoals ijsproductie, koelketens en apparatuur. Opleidingsstrategieën verankeren kennis in lokale instellingen, terwijl verenigingsleiders of markttoezichthouders als tussenpersoon fungeren om praktijken te verspreiden. Sensibilisering van consumenten en kopers is van vitaal belang, omdat de vraag naar verse vis de drijvende kracht is achter de adoptie. Communicatie en verspreiding moeten aansluiten bij de lokale mediacapaciteiten - gedrukte richtlijnen of mobiele apps - om toegankelijkheid en langetermijneffecten te garanderen.
Geleerde les
Training moet de rol van de verschillende actoren in de viswaardeketen weerspiegelen. Terwijl iedereen zich bewust moet zijn van biochemische processen zoals microben, door voedsel overgedragen infecties, persoonlijke hygiëne, het herkennen van verse en bedorven producten, het gebruik van ijs om de koudeketen in stand te houden en het schoonmaken van werkplekken, richten vissers zich op opslag en koeling terwijl verwerkers de nadruk leggen op het hygiënisch omgaan met apparatuur. Effectieve hulpmiddelen zijn onder andere training op de werkplek, demonstraties, visuals en op maat gemaakte richtlijnen. Haalbaarheid, feedback, coaching loops en follow-up enquêtes zijn cruciaal voor duurzame resultaten.
Directe partnerschappen voor institutionele verankering van hygiëne- en kwaliteitsnormen
Naast de directe actoren op operationeel niveau zijn institutionele besluitvormers, onafhankelijke kwaliteitsbureaus, certificeringsinstanties en onderzoeksinstellingen belangrijke actoren om de kwaliteitsborging van visproducten op nationale schaal te implementeren. De complexiteit van de waardeketen, die de traceerbaarheid van het product bemoeilijkt, en de grote geografische afstanden tussen visproducenten en consumenten vormen een aanzienlijke uitdaging bij het handhaven van de kwaliteit van vis. Daarom is het moeilijk om de bron van het product te traceren wanneer bedorven of inferieure vis de consument bereikt. De productie en distributie van vis gebeurt zowel formeel (bijvoorbeeld via georganiseerde coöperaties) als informeel door individuen. In de meeste ontwikkelingslanden volgt de viswaardeketen voornamelijk een informeel marktsysteem met beperkte systemen voor kwaliteitsbeheer en traceerbaarheid van vis. Door het ontbreken van traceerbaarheid is er bezorgdheid over het vertrouwen in en de transparantie van de marketing en consumptie van vis in termen van kwaliteit, voedselveiligheid en prijs van producten, wat uiteindelijk zowel consumenten als visverkopers treft.
Sleutelfactoren
Partnerschappen met inspectie-instanties maken naleving van hygiënenormen mogelijk en versterken de traceerbaarheid. Een gezamenlijk ontwikkeld hygiëne- en kwaliteitscontroleplan zorgt voor regelmatige bemonstering en analyse langs de hele keten, op voorwaarde dat het lokale personeel over de vereiste labapparatuur beschikt. Eerste verkoopcertificaten - bij voorkeur digitaal - helpen bij het registreren van herkomst, soort, verkoper en bestemming. Actieplannen met markten en veilinghallen, betrokkenheid van het management, hygiënecodes en mobiele apps ondersteunen de implementatie.
Geleerde les
Implementatie-ervaringen moeten regelmatig worden besproken met politieke besluitvormers, verenigingen en actoren in de waardeketen om ervoor te zorgen dat lessen worden gedeeld en uitdagingen worden aangepakt. Succes op lange termijn hangt af van de integratie van de kosten voor monsterneming en analyse in de jaarlijkse begrotingen van de inspectie-instanties en het verzekeren van stabiele financiële bijdragen. Het wegwerken van financiële obstakels is effectiever als het hygiëne- en kwaliteitscontroleplan is afgestemd op lokale politieke strategieën. Duurzaamheid moet daarom centraal staan bij de implementatie. Digitale hulpmiddelen zoals apps of online certificaten zijn waardevol gebleken voor efficiënt gebruik van middelen, communicatie en transparantie, omdat ze helpen bij het registreren van producten en het verspreiden van trainingsmateriaal. Tegelijkertijd leert de ervaring dat stimulansen een doorslaggevende rol spelen: het weggooien van bedorven vis uit de markt wordt onmiddellijk gekoppeld aan een verlies aan inkomsten, waardoor er een sterke motivatie ontstaat om hygiëne- en kwaliteitsnormen na te leven.
Invloeden
Het is de bedoeling dat de hier beschreven interventies twee effecten hebben. Ten eerste zouden ze het inkomen van de actoren in de waardeketen moeten verhogen, omdat betere viskwaliteit tegen hogere prijzen wordt verkocht. Ten tweede zou de beschikbaarheid van (betere) visproducten op lokale markten die geschikt zijn voor menselijke consumptie moeten toenemen naarmate de kwaliteit toeneemt en de verliezen na de oogst afnemen.
Opleidingen in goede hygiëne- en kwaliteitspraktijken, evenals actieplannen voor naleving en certificering bij de eerste verkoop, komen de bescherming van de consument ten goede en helpen voedselverspilling tegen te gaan. Als de kwaliteit van de vis in de hele waardeketen op peil blijft, kan er meer vis van betere kwaliteit worden verkocht, wat leidt tot een hoger inkomen voor de actoren in de waardeketen. Tegelijkertijd profiteert de consument, omdat hij kan genieten van gezondere visserij- en aquacultuurproducten en een grotere keuze heeft omdat er meer vangst op de vismarkten terechtkomt.
Naast het genereren van inkomen en voedselzekerheid kunnen ook andere effecten worden verwacht. Het verminderen van de verliezen na de oogst zou de meest efficiënte manier kunnen zijn om meer vis in de waardeketen te brengen zonder de visserijdruk op de al overbeviste vispopulaties te verhogen. In die zin is een goede kwaliteits- en hygiënestructuur in de waardeketen onvermijdelijk voor een duurzaam visserijbeheer.
Begunstigden
De oplossing komt ten goede aan vissers, producenten, verwerkers en distributeurs doordat het inkomen toeneemt en bederf wordt tegengegaan. Consumenten krijgen een betere kwaliteit en veiligere visproducten en overheidsinstanties verbeteren de voedselveiligheid.
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
SDG 1 - Geen armoede
SDG 2 - Honger nul
SDG 3 - Goede gezondheid en welzijn
SDG 5 - Gendergelijkheid
SDG 6 - Schoon water en sanitaire voorzieningen
SDG 8 - Fatsoenlijk werk en economische groei
SDG 14 - Leven onder water
Verhaal
Malmouna Niang
© Alena Göbel
Het plan voor hygiëne- en kwaliteitscontrole voor een betere bescherming van de consumenten van kleine pelagische vis in Mauritanië
In oktober 2019 lanceerde de overheidspartner, het Nationaal Bureau voor de Sanitaire Controle van Visserij- en Aquacultuurproducten(Office Nationale d'Inspection Sanitaire des Produits de la Pêche et de l'Aquaculture, ONISPA), het hygiëne- en kwaliteitscontroleplan voor kleine pelagische visserijproducten voor lokale en subregionale consumptie.
Het controleplan is in lijn met de strategie van de overheid om de bevolking te voorzien van hoogwaardige en voedzame vis. Het stelt ONISPA in staat zijn aanwezigheid te versterken om consumenten te beschermen en de voedselveiligheid in Mauritanië te verbeteren. De uitvoering van dit controleplan gaat gepaard met een trainingsplan voor ONISPA-professionals om hun vaardigheden te ontwikkelen in analytische en sanitaire controletechnieken die specifiek zijn voor de lokale waardeketens van kleine pelagische vis. Er zijn vier laboratoria opgezet in Nouakchott, Nouadhibou, Rosso en Tanit en er is een registratieprocedure voor eerste verkoopcertificaten ontwikkeld, die door ONISPA-inspecteurs wordt toegepast om de controles en de traceerbaarheid van producten te verbeteren.
Het doel van het controleplan is om ambachtelijke visserijproducten te controleren om na te gaan of ze voldoen aan de kwaliteits- en hygiënevereisten in de waardeketen. De maatregelen van het controleplan strekken zich uit van de kustgebieden tot het binnenland en zijn gericht op ambachtelijke en kustvissersvaartuigen, transportmiddelen, verwerkingsbedrijven en distributie- en verkooppunten. Dit is de eerste keer dat de controle- en inspectiemaatregelen systematisch worden uitgevoerd ver van de kustgebieden in het binnenland.
