Waterbeheerinitiatief (WSI) in semi-aride gebieden van agrarisch platteland in Maharashtra, India
Nu de klimaatverandering nieuwe bedreigingen vormt voor het waterecosysteem, realiseerde Watershed Organization Trust (WOTR) zich dat waterbeheer en landbouwproductie aandacht behoeven. Bovendien werd geconstateerd dat na de projectperiode de verhoogde grondwaterspiegel slechts ten goede kwam aan een klein aantal mensen die open bronnen en boorputten konden graven. Dit leidde ertoe dat WOTR het project 'Aanpassing aan klimaatverandering' startte, met een belangrijk onderdeel - 'Waterbeheer', samen met grondwaterbeheer en klimaatbestendige landbouw met daarbovenop stroomgebiedontwikkeling. Om een effectief, efficiënt en transparant bestuursmechanisme op te zetten, lanceerden WOTR en WOTR's Centre for Resilience Studies (W-CReS) het 'Water Stewardship Initiative' (WSI) en voerden dit uit in 100 regenwater dorpen in Maharashtra. Het initiatief hielp om gemeenschappen bewust te maken van de oorzaken van hun kwetsbare 'watergezondheidsstatus', pedagogie te ontwikkelen om hen aan te sporen tot efficiënter oogsten en gebruik van water, en een reeks normen en regels te ontwikkelen om water duurzaam te beheren.
Foto- en videogalerij
Context
Uitdagingen
De staat Maharashtra heeft al jaren te kampen met herhaalde droogteperiodes, met mislukte oogsten en zelfmoorden onder boeren als gevolg. Dit alles ondanks de uitgebreide en succesvolle wateropvangmodellen die zijn geïmplementeerd via projecten voor de ontwikkeling van waterscheidingen. Nu grondwater de steunpilaar is geworden voor het overleven en de vooruitgang van de boeren, is er sprake van een drastische uitputting van het grondwater, waardoor veel dorpen voor hun drinkwater en vee steeds afhankelijker zijn geworden van tankwagens. Hoewel de Maharashtra Groundwater (development and management) Act sinds 2014 van kracht is, is er een algemeen gebrek aan lokaal bestuur, vooral omdat grondwater als privébezit wordt beschouwd. Bijzonder zorgwekkend is dat, als het grondwater niet wordt beheerd, de bodemdegradatie zich zal uitbreiden, wat zal leiden tot armoede en verlies van de natuurlijke hulpbronnen. De bestaansmiddelen worden verstoord en de migratie neemt toe op zoek naar inkomsten. Voor deze problemen zijn alomvattende, op ecosystemen gebaseerde oplossingen nodig om de ontwikkeling van mens en milieu in evenwicht te brengen.
Locatie
Proces
Samenvatting van het proces
De actieve betrokkenheid van de gemeenschap bij Water Stewardship begint met een grondig begrip van de gezondheidskaart van het water in het dorp, wat de noodzaak van lokaal waterbeheer onderstreept. Met het oog hierop wordt het dorpswaterbeheerteam (VWMT) gevormd als vertegenwoordiging van het dorp om verantwoordelijkheden op zich te nemen voor het opzetten van het bestuur. Waterbeheerders, die toezicht houden op de algehele processen die betrokken zijn bij WSI en controleren of het VWMT zich in de juiste richting inspant, zorgen voor begeleiding op zowel technisch als sociaal gebied. Het VWMT en de waterbeheerders voeren ook elk seizoen een waterbudgettering uit voor de totale planning van de bron. Afhankelijk van het resultaat van de waterbegroting worden wateropvangstructuren en waterbesparende technieken op boerderijniveau ontworpen en geïmplementeerd. Dit heeft zeker vruchtbare resultaten opgeleverd voor het beheer aan de vraagzijde.
Verder zijn de actieplannen, ShE-workshops, voortdurende follow-up, capaciteitsopbouw en training belangrijke onderdelen om dorpelingen actief te laten participeren en persoonlijke gedrags- en perceptieveranderingen te bewerkstelligen. De Maharashtra Groundwater Act, 2009, een zeer uitgebreide regelgeving op staatsniveau, vindt zijn weg naar een zinvolle implementatie op gepaste wijze via Water Stewardship.
Bouwstenen
1. Gezondheidskaart dorpswater
Om inzicht te krijgen in de lokale situatie met betrekking tot de kwaliteit en kwantiteit van waterbronnen, klimaataspecten en waterbehoeften, zodat er een verstandig en duurzaam gebruik van water kan worden gepland, is het belangrijk om alle informatie te verzamelen. Daarom wordt de Water Health Chart opgesteld door de Water Caretakers en het Village Water Management Team (VWMT) tijdens een evenement op clusterniveau waaraan ook de dorpen deelnemen. Het proces bestaat uit het beantwoorden van de belangrijkste vragen van de watergezondheidskaart, meestal algemene landelijke patronen van waterbeheer. Parameters zoals toegang tot water voor huishoudelijk gebruik, inclusief dat van mensen die in gehuchten wonen, waterbehoeften voor de landbouw, waterniveaus in gegraven putten en boorputten gedurende het jaar en nog veel meer geven de 'gezondheidsstatus van water' in een dorp weer. Maar het omvat ook sociale aspecten met vragen als "Wordt de opleiding van meisjes beïnvloed door het feit dat ze water moeten halen?".
De Water Health Chart maakt een dorpsgemeenschap bewust van de werkelijke situatie van hun waterbronnen en de beschikbaarheid van water voor hun levensonderhoud. Door inzicht te krijgen in de situatie en de problemen met betrekking tot water, wordt er een 'oproep tot actie' gedaan om tot een verstandig waterbeheer te komen. Het proces richt zich ook op de gedragsverandering van gebruikers in de richting van het invoeren van geschikte watergebruikspraktijken.
Sleutelfactoren
Terwijl de dorpelingen de parameters beoordelen en hun situatie quoteren op de Water Health Chart, krijgen ze een beter inzicht in de moeilijkheden van hun dagelijks leven die verband houden met waterschaarste en niet-beschikbaarheid, waaraan ze gewend zijn geraakt. De mensen worden zich bewust van de invloed van de watersituatie op hun leven en levensonderhoud. Het uitvoeren van deze oefening en het publiekelijk tonen van de grafiek is een zeer interessant onderdeel dat onmiddellijk de behoefte aan verandering triggert. Het gebruik van de kaart maakt de gemeenschap bewust van en verantwoordelijk voor het oplossen van de problemen waarmee ze te maken hebben.
Geleerde les
Tot nu toe is de "Village Water Health Chart" de belangrijkste component van de WSI die laat zien hoe de dorpelingen direct reageren op de noodzaak van lokaal waterbeheer. De meeste projectdorpen hebben de "Village Water Health Chart" positief geadopteerd en hebben actie ondernomen op elke parameter van de verslechterde status van de watergezondheid. Bijna 100 dorpen in 5 districten verbeterden hun watergezondheid in de eerste twee jaar van het project door actieve participatie in het verbeteren van de waterkwaliteit en -kwantiteit en door het verkrijgen van steun van WOTR, andere vakmensen, overheidsinstanties en regelingen. De positieve effecten werden opgemerkt, maar enkele dorpen hadden moeite om de grafiek volledig te begrijpen gezien het beheer van de waterbronnen op dorpsniveau, de verantwoordelijkheid van de lokale overheid en verbeteringen in de bron als privé toegankelijk. Dit leidde tot verwarring onder de dorpsbewoners in de beginfase van de uitvoering van de Village Water Health Chart. Echter, na diepgaande discussies en het herhaaldelijk uitvoeren van de oefening, konden de dorpelingen hun percepties over hun eigendom en verantwoordelijkheden ten opzichte van de waterbronnen op een rijtje zetten.
2. Het waterbudget van het dorp (WB)
De waterbegroting richt zich op centrale kwesties van ecologisch duurzaam en efficiënt beheer van het beschikbare water. Ze worden goedgekeurd door het lokale algemene orgaan(Gram Sabha), de belangrijkste stap in het waterbeheer.
Het WB-proces bestaat uit twee stappen:
1. Het WB dat in maart/april wordt opgesteld, berekent de waterbehoefte voor het hele jaar, inclusief die voor de voorgestelde Kharif- (moesson), Rabi- (winter) en zomergewassen. Deze oefening presenteert het watertekort dat het dorp aanmoedigt om reparaties en onderhoud uit te voeren aan de eerder aangelegde wateropvangstructuren om aan de vraag te voldoen die in het waterbudget is geschat.
2. Het waterbudget dat in oktober wordt opgesteld (na de moesson) helpt bij de planning voor het Rabi-seizoen en om te beslissen of het verbouwen van zomergewassen levensvatbaar is. Deze waterbegroting berekent het totale water dat beschikbaar is voor gebruik in het dorp voor: (a) de waterbehoefte wordt geprioriteerd voor huishoudelijk gebruik, veehouderij en andere levensbehoeften, waarna de netto waterbalans als beschikbaar voor landbouw wordt beschouwd. (b) Gewassen worden geselecteerd en de oppervlakte voor de teelt ervan wordt bepaald voor het Rabi- en zomerseizoen.
Sleutelfactoren
Algemene bewustwordingsprogramma's en workshops voor capaciteitsopbouw wekken grote interesse op bij dorpsbewoners en leden van het VWMT (Village Water Management Team). Hun bereidwilligheid en actieve deelname leiden tot verschillende trainingsprogramma's en het opstellen van waterbudgetten op regelmatige basis. Het waterbudget dat in oktober (na de moesson) wordt opgesteld, helpt bij de planning voor het winterseizoen en bij de beslissing of het verbouwen van zomergewassen haalbaar is. Een dergelijke planning vermindert de stress van de boeren met betrekking tot mislukte oogsten en irrigatievereisten.
Geleerde les
Hoewel watershed development (WSD) is geïmplementeerd om de watervoorziening te verbeteren, schiet waterbeheer tekort als het project is afgerond, tenzij het waterbudget wordt geïmplementeerd. Omdat het verplicht is geworden door de Maharashtra Groundwater Act, wordt het algemene kader van WB grondig geaccepteerd door alle projectdorpen.
Dorpsbewoners komen nu vaker bij elkaar om hun zorgen over de beschikbaarheid van water te bespreken. Nadat ze economische verliezen hadden geleden door frequente droge periodes en droogte, bereikten ze consensus over het verbouwen van gewassen die weinig water nodig hebben, zoals kikkererwten en sorghum in plaats van tarwe en uien. Drinkwater en andere huishoudelijke behoeften krijgen voorrang op irrigatiewater met het oog op mogelijke waterschaarste in de zomer. Zelfs tijdens informele bijeenkomsten hebben de dorpelingen vertrouwen in en staan ze open voor het bespreken van alternatieven om efficiënte technieken voor watergebruik toe te passen.
3. Water oogsten
Het opvangen van water door middel van Watershed Development (WSD) is een belangrijke en algemeen geaccepteerde techniek om de watervoorraad te vergroten en een dorp waterzeker te maken. WSD is gebaseerd op het principe van het opvangen van regenwater aan het grondoppervlak, door het aanleggen van gebiedsbehandelingen die geschikt zijn voor de plaatselijke situatie (smalle greppels, boombundering, boomaanplant, terrassen, enz.) en drainagestructuren (geulafsluitingen, losse keien, check dammen, enz.), waardoor de watervoorraad aan het oppervlak en in de grondwaterlagen toeneemt. Om waterrentmeesterschap effectief te implementeren, speelt WSD een belangrijke rol omdat het in de eerste plaats het beheer aan de aanbodzijde versterkt. Als er echter eenmaal waterbeheer is geïmplementeerd, zijn regelmatige reparaties en onderhoud belangrijk om te kunnen blijven profiteren van de voordelen.
Zodra het waterbudget van het dorp is berekend, worden de reparatie- en onderhoudsvereisten van de wateropvangstructuren gedocumenteerd. Als het dorp een watertekort heeft, worden reparaties en onderhoud uitgevoerd in het zomerseizoen, zodat de structuren optimaal kunnen functioneren. Als het tekort groot is en langer duurt, worden er nieuwe grond- en waterconserveringsstructuren gebouwd. Al deze werkzaamheden worden uitgevoerd door middel van Shramdaan (lokale bijdrage meestal in natura) en convergentie met de overheid en andere donorprojecten indien beschikbaar.
Sleutelfactoren
De recente drinkwaterschaarste als gevolg van onregelmatige regenval in de meeste projectdorpen motiveerde de dorpelingen om shramdaan aan te bieden en te werken aan het verbeteren van het wateropslagpotentieel. De convergentie met overheidsprogramma's in 2016 en 2017 heeft bijgedragen aan het oogsten van 8,62 miljard liter in de projectdorpen. Omdat de convergentie de dorpen een enorme geldelijke bijdrage heeft opgeleverd, heeft het de dorpelingen gemotiveerd om extra inspanningen te leveren en heeft het hun vertrouwen versterkt om contacten te leggen met overheidsprojecten om WSD-activiteiten te implementeren.
Geleerde les
Hoewel WSD-activiteiten altijd gunstig zijn voor het verbeteren van de toevoer van oppervlakte- en grondwater, hebben we, met meer dan dertig jaar ervaring in de watershed development-sector, een aantal belangrijke punten in het veld geleerd. Adequate wateropvangstructuren worden alleen gebouwd waar en wanneer dat nodig is, omdat er veel mankracht en financiële investeringen voor nodig zijn. Biofysische kenmerken veranderen met verschillende geografische gebieden en daarom is WSD aangepast aan de lokale behoeften. Hierbij wordt rekening gehouden met de waterbehoefte van de mens door ook water veilig te stellen voor lokale ecosystemen en het basiswaterdebiet. Bij het volgen van de drainagelijnbehandelingen wordt uiterste zorg besteed aan het bouwen van alleen de minimaal vereiste structuren om de stroming voor het stroomafwaartse ecosysteem en de gemeenschappen in stand te houden.
4. Workshops voor betrokkenheid van belanghebbenden (ShE)
Het beheer van oppervlakte- en grondwatervoorraden is een serieuze zorg voor lokale gemeenschappen. Inspanningen op individueel of huishoudelijk niveau zijn niet voldoende om water te plannen en te beheren. Daarom is het essentieel dat de verschillende groepen die te maken hebben met een bepaalde waterbron samenkomen om de bron te begrijpen, te plannen en verstandig, rechtvaardig en duurzaam te beheren.
De ontwikkeling van waterscheidingen, bijvoorbeeld door middel van het dorpscomité voor waterscheiding/ontwikkeling, ondersteund door het lokale bestuursorgaan, brengt alle inwoners van het (de) hele dorp(en) samen om hun aangetaste waterscheiding te herstellen en zo de bodem en het wateropvangpotentieel te verbeteren.
Er zijn twee soorten ShE-evenementen:
1) Het betrekken van de primaire en secundaire belanghebbenden op clusterniveau: deze omvatten deelname van directe watergebruikers en de naburige (stroomopwaarts en stroomafwaarts) gemeenschappen om inzicht te krijgen in de gedeelde wetenschappelijke kennis en actieve betrokkenheid bij oefeningen.
2) Het betrekken van vertegenwoordigers van de primaire, secundaire en tertiaire belanghebbenden op blok- of districtsniveau: Dit zijn voornamelijk de overheidsfunctionarissen, experts in water, landbouw en aanverwante sectoren, praktijkmensen, academici en onderzoeksinstituten. Op dit niveau bespreken de deelnemers de grotere perspectieven van beleid, belangenbehartiging en de juridische dynamiek van waterbronnen.
Sleutelfactoren
Workshops voor het betrekken van belanghebbenden omvatten groepsoefeningen, spelletjes en discussies. Open en gezonde discussies over gemeenschappelijke zorgen worden aangemoedigd. De wetenschappelijke informatie met betrekking tot sociaaleconomische, lokale biofysische en hydrogeologische bevindingen wordt gedeeld door de onderzoekers van WOTR, zodat de deelnemers weloverwogen beslissingen kunnen nemen. Tijdens het proces stellen VWMT's en waterverzorgers waterbudgetten op, gevolgd door plannen voor wateropvang en waterbesparing. In al onze workshops bevorderen we de deelname van vrouwen als criterium voor een succesvolle implementatie.
Geleerde les
Met meer informatie en kennis ontvangen via ShE's, nemen de lokale belanghebbenden weloverwogen beslissingen; onmiddellijke acties en ontwikkeling op dorpsniveau hebben plaatsgevonden. Er zijn verschillende waterbudgetteringsplannen gemaakt en uitgevoerd, waardoor de watervoorziening is verbeterd, de drinkwatervoorziening is veiliggesteld en de oogstverliezen zijn teruggedrongen. Door de dorpsbewoners kennis te laten maken met waterbesparende technieken en oogsten is de beschikbaarheid van water en de efficiëntie van het watergebruik verbeterd door het veranderde gedrag van de boeren. De regels en voorschriften die op dorpsniveau zijn opgesteld, hebben de kracht en betrouwbaarheid van de lokale instellingen op het gebied van waterbeheer vergroot door de eenheid binnen de dorpsgemeenschap te vergroten. Het overnemen van nieuwe paden en het bewerkstelligen van gedragsverandering is echter een zeer langzaam proces. Dorpsbewoners zijn onzeker over het verlies van hun 'privé' deel van het water vanwege de waterbudgettering. Er wordt dus nog steeds verwacht dat het langer zal duren voordat de lokale waterinstellingen zijn opgericht en de gemeenschappen geïnformeerd zijn om WSI volledig te accepteren.
Invloeden
De watergezondheidskaart van het dorp is een samenvatting van de beschikbaarheid van water, de kwaliteit ervan, de soorten gebruik en de opzet van het bronbeheer, enz. die een belangrijke rol speelde bij het mobiliseren en motiveren van de gemeenschap om interventies zoals waterbudgettering en waterefficiëntiemaatregelen te ontwerpen en uit te voeren. Het jaar 2018 was een droogtejaar dat ernstige waterschaarste veroorzaakte voor de lokale gemeenschappen. In 78 van de 100 projectdorpen was er in januari 2019 echter water beschikbaar voor huishoudelijk gebruik dankzij planning en beheer door middel van waterbudgettering. Reparaties, onderhoud en nieuwe constructies door vrijwilligerswerk en convergentie met overheidsprogramma's in 2016 en 2017 hebben bijgedragen aan een totale oogst van 61,44 miljard liter in de projectdorpen. Aan de vraag naar irrigatiewater werd voldaan met efficiënte micro-irrigatietechnieken, wat resulteerde in een besparing van 3,24 miljard liter water door 2000 boeren tussen oktober 2015 en maart 2018. In totaal hebben 78 projectdorpen regels opgesteld voor watergebruik en gewasbeheer en deze regels laten bekrachtigen in hun administratie van het lokale algemene orgaan. De Stakeholder Engagement (ShE) evenementen brachten verschillende belanghebbenden samen op een gemeenschappelijk platform. Deze workshops boden hen de gelegenheid om te overleggen en te discussiëren over 'water' als een 'gedeeld probleem'. De activiteit hielp hen ook om een gemeenschappelijk begrip te ontwikkelen van het 'onzichtbare' water onder de grond, d.w.z. een watervoerende laag.
Begunstigden
De belangrijkste begunstigden van deze oplossing zijn agrarische plattelandsgemeenschappen (primaire watergebruikers en naburige belanghebbenden die invloed hebben op en/of beïnvloed worden door primaire gebruikers) in Maharashtra, met name in semi-aride klimaatgebieden.
Duurzame Ontwikkelingsdoelen
Verhaal
Het district Jalna in de staat Maharashtra heeft te maken met droge en tropische klimatologische omstandigheden. In de afgelopen 5 tot 7 jaar werden de lokale gemeenschappen geconfronteerd met ernstige droogte als gevolg van de lage en onregelmatige regenval en de geleidelijke temperatuurstijging in de regio. Deze klimatologische druk heeft ertoe geleid dat de gemeenschappen afhankelijker zijn geworden van lokale grondwatersystemen, die gezien de natuurlijke hydro-geologische omgeving zeer beperkt zijn. Bovendien hebben boeren die overstappen van regengewassen op commerciële gewassen om hun gezinsinkomen te verhogen, geleid tot overexploitatie van het grondwater. Irrigatiewater krijgt voorrang op huishoudelijk water; ook is de toegang voor verschillende klassen of delen van dorpen (gehuchten, nederzettingen, enz.) ongelijk geworden.
Om deze sociale en gedragsuitdagingen bewust aan te pakken in het kader van WSI, werden intensieve bewustmakingsprogramma's en workshops om belanghebbenden te betrekken uitgevoerd. Door het rigoureus delen van gedachten en het uitwisselen van wetenschappelijke en traditionele kennis begonnen mensen het belang in te zien van een participatieve aanpak en gedragsveranderingen om de beschikbare watervoorraden in stand te houden.
De deelnemers deelden dat ze water nu zien als gemeenschappelijk bezit en dat iedereen er recht op heeft; daarom moet water verstandig worden gebruikt. Mevrouw Meera Shinde, uit het dorp Lingewadi in Jalna, beschrijft hoe de situatie in haar dorp is veranderd:"Vroeger stonden eigenaren van privéputten niet toe dat anderen water uit hun putten haalden om drinkwater te halen. Na blootstelling aan en kennismaking met dit onderwerp tijdens workshops voor belanghebbenden en discussies hierover in het dorp, staan sommige eigenaren van waterputten anderen toe om water uit hun privéputten te halen voor huishoudelijk gebruik.
Ze citeert verder: "Omdat water voor iedereen nodig is, zelfs voor dieren en vogels, hebben we speciale waterbakken gemaakt voor de dieren in een afgelegen heuvelachtig gebied waar apen, wilde zwijnen en herten in de zomer moeite hebben om water te vinden. Ze komen nu regelmatig water drinken uit deze drinkbakken".
De oefeningen van waterbudgettering, het in kaart brengen van de gezondheid van het dorpswater en workshops op dorpsniveau om belanghebbenden te betrekken, hebben indirect meer vrouwen geholpen, zoals mevrouw Shinde, die nu in staat zijn om het wateraandeel voor huishoudelijke behoeften veilig te stellen, waardoor ze veel minder stress hebben om water te halen over lange afstanden en meer tijd hebben voor zichzelf en hun gezin.
