Bütünleştirici Orman Yönetimi
Tam Çözüm
JFM uygulaması Taciksitan
GIZ
Tacikistan'da ormanlar, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yaşanan enerji sıkıntısı nedeniyle ormansızlaşmadan zarar görmüştür. Günümüzde zayıf bir orman yönetim sistemi ve arazi kullanım haklarının kesin olmaması, kötü yönetime ve dolayısıyla yavaş bir yeniden ağaçlandırma sürecine yol açmaktadır. Zayıf bir mali altyapı ve sürekli bir işçi dövizi akışı, hayvancılıkta bir artışa neden olmuş, bu da az sayıda ve kısmen çelişkili düzenlemelerle uygulanan arazi kullanım çatışmalarına yol açmıştır. Değişen iklim, afetlerin sıklığını ve yoğunluğunu artırarak topluluklar ve onları çevreleyen ekosistemler üzerindeki baskıyı yoğunlaştırmaktadır. Sonuç olarak, iklim değişikliğine uyum, sürdürülebilir mera yönetimi ve açık arazi kullanım hakları orman yönetiminin ayrılmaz bir parçasını oluşturmalıdır. Bu çözüm, iklim değişikliğine uyum, sürdürülebilir mera yönetimi, biyolojik çeşitliliğin korunması ve toplumsal cinsiyet eşitliğini hesaba katan Ortak Orman Yönetimi (JFM) yaklaşımına dayanan bütünleştirici orman yönetimi için bir kılavuz oluşturmaktadır.
Son güncelleme: 02 Oct 2020
10495 Görünümler
Fotoğraf ve video galerisi
Bağlam
Ele alınan zorluklar
Tacikistan, iklim değişikliğinden en çok etkilenen Orta Asya ülkeleri arasında yer almaktadır. Bu durum, toprak kayması, sel ve kuraklık gibi doğal afetlerin görülme sıklığındaki artıştan ve suyun bulunabilirliği ve kalitesindeki genel düşüşten anlaşılmaktadır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, özellikle 1992-1997 yılları arasında yaşanan şiddetli iç savaş sırasında, yakacak odun ihtiyacını karşılamak için geniş alanlar ormansızlaştırılmıştır. Bu durum ülkeyi iklim değişikliğine karşı daha savunmasız hale getirmekte ve olumsuz etkilerini arttırmaktadır. Arazi kullanımı çatışmaları da orman alanlarının aşırı kullanımına ve bozulmasına katkıda bulunmaktadır. Orman arazisi, yetersiz mera arazisi ile giderek daha fazla rekabet halindedir ve bu da birçok orman alanının otlatılmasıyla sonuçlanmıştır. Zayıf bir mali sistem ve sürekli işçi dövizi akışı büyükbaş hayvan yatırımını teşvik etmiş, bu da birçok mera arazisinin ve ormanın aşırı otlatılmasına neden olmuştur. Sonuç olarak, orman peyzajının restorasyonu bütüncül ve çok düzeyli bir çözüm gerektirmektedir.
Konum
Panjakent, Sughd Eyaleti, Tacikistan
Kuzey ve Orta Asya
Süreç
Sürecin özeti
Ortak Orman Yönetimi, en önemli iki bileşeni olan kapasite geliştirme modülleri ve ulusal düzeydeki çalışmalarla sürdürülebilir orman yönetimi için temel oluştururken, peyzaj perspektifi mevcut çevresel, ekonomik ve sosyal zorlukları ele almak için bir uzantıdır. Yapı taşları birlikte, farklı bir bağlama esnek bir şekilde uyarlanabilen ve modüler olarak yeniden tasarlanabilen başarılı bir bütünleştirici orman yönetimi çözümü oluşturur.
Yapı Taşları
Ortak Orman Yönetimi (JFM) yaklaşımı
Ortak Orman Yönetimi (JFM), yerel nüfusun - bireyler veya gruplar - orman yönetimine dahil olmalarını ve uzun vadede bozulmuş doğal ormanların rehabilitasyonunu desteklemelerini sağlayan katılımcı bir orman yönetimi yaklaşımıdır. Bu kişiler, arazi kullanım hakları için Devlet Orman İşletmeleri ile 20 yıllık bir süre için sözleşme imzalarlar. Bu, kiracıları genellikle 1-2 hektar büyüklüğündeki orman arazilerini sürdürülebilir bir şekilde yönetmeye ve rehabilite etmeye teşvik etmektedir. Sözleşmeye ek olarak, yönetim ve yıllık planlar orman yönetimi planlaması ve faaliyetlerin ve sonuçların izlenmesi için araç görevi görmektedir. Bu planlar Devlet Orman İşletmeleri ve her bir arsa için ilgili kiracı tarafından ortaklaşa geliştirilir. Yıllık planda belirtilen tipik görevler, araziyi hayvan otlatmasından korumak için alınacak önlemler, ağaç dikimi, hasat ve budamadır. Ayrıca yıllık plan, sözleşmede tanımlanan adil paylaşım ilkesine göre Devlet Orman İşletmelerinin ve orman kiracısının hasat paylarını belirler. Beş yıllık bir dönem için geliştirilen yönetim planı, bir sulama kanalının kurulması veya orman arazisinin çeşitlendirilmesi gibi uzun vadeli hedefleri belirlemektedir.
Etkinleştirici faktörler
Tacikistan'da arazi kullanım hakları tipik olarak kısa bir süre için (genellikle tek bir sezon için) verilirken, Devlet Orman İşletmeleri ile yapılan 20 yıllık sözleşme kiracının uzun vadeli bir orman yönetim planı geliştirmesini sağlar. Ortak orman yönetimi yaklaşımı Tacikistan'da ilk kez 2006 yılında uygulanmaya başlanmış ve o zamandan beri itibar kazanmıştır. Bu yaklaşım 2011 yılında resmileştirilmiş ve ulusal orman kanununa dahil edilmiştir.
Çıkarılan dersler
Deneyimler, JFM'nin uygulamaya konulması için harici kolaylaştırıcıların (örneğin saha personeli veya yerel bir STK) desteğinin vazgeçilmez olduğunu göstermiştir. Her iki sözleşme tarafının, orman kiracısı ve Devlet Orman İşletmesinin, hakları, kuralları ve yükümlülükleri konusunda net bir anlayışa sahip olmaları gerekmektedir. Bu nedenle, yaklaşımı ve yerel bağlamı iyi anlayan deneyimli ve yetenekli kolaylaştırıcıların sahada bulunması şiddetle tavsiye edilir. Ayrıca, kolaylaştırıcıların kiracılara ve Devlet Orman İşletmeleri personeline orman alanının seçilmesi, yaklaşımın topluluklara tanıtılması, orman kiracılarının seçilmesi, münferit parsellerin belirlenmesi, sözleşmenin imzalanması ve yıllık ve yönetim planlarının geliştirilmesi süreçlerinde rehberlik etmesi gerekmektedir. Ayrıca, özellikle Tacikistan'da topluluk grupları nispeten yaygın olduğundan, orman kiracı gruplarının kurulmasının başarılı olduğu kanıtlanmıştır. Orman kiracıları hasat, budama ya da çitleme gibi faaliyetleri ortaklaşa gerçekleştirmektedir.
Peyzaj perspektifi
Orman yönetimine peyzaj perspektifi uygulanarak ekosistem bir bütün olarak ele alınmaktadır. Bu çözüm için biyoçeşitlilik, iklim değişikliğine uyum ve mera yönetimine özel bir önem verilmiştir.
Çeşitlilik içeren bir orman arazisinin orman kiracısı için birçok faydası vardır. İlk olarak, kiracı gıda ve beslenme güvenliğine katkıda bulunan çeşitli bir hasada sahip olur. İkinci olarak, tür çeşitliliği haşere riskini azaltır ve toprak verimliliğini artırır. Üçüncü olarak, çeşitlilik gösteren ormanlar, meyve ve fındık ağaçları için çok önemli olan tozlayıcılar için bir yaşam alanı sağlar.
Tacikistan, aşırı hasat edilen doğal kaynaklar ve şiddetli etkileri olan iklim değişikliği ile daha da güçlenen afetlere yatkındır. Toprak kaymaları ve kuraklık sık görülen olaylardır ancak sıklık ve yoğunluk önemli ölçüde artmıştır. Yamaçlardaki ve nehir kıyılarındaki orman örtüsü önemli bir adaptasyon ve afet riskini azaltma stratejisidir.
Ayrıca, meraların az olması ve mevcut sınırlı arazinin aşırı kullanılması ve bozulması nedeniyle hayvanlar sıklıkla ormanlık alanlarda otlatılmaktadır. Orman otlatması toprak örtüsünü azaltır, kök sistemini engeller ve doğal orman yenilenmesini engeller. Bu nedenle, otlatma orman kiracıları ile birlikte ele alınmalı ve ormanlarda otlatmanın yasaklanmasının ötesine geçen çözümler belirlenmelidir.
Etkinleştirici faktörler
Peyzaj perspektifi uygulanarak, topluma yönelik çok sayıda sorun, zorluk ve risk ele alınabilir. Sonuç olarak, bu yaklaşım çevresel, ekonomik ve sosyal zorlukları dikkate aldığı için yerel topluluklar tarafından kabul görmüştür.
Çıkarılan dersler
Deneyimler, siyasi arazi sınırlamalarının genellikle ekosistem sınırlarıyla uyuşmadığını göstermiştir. Yeniden ve ağaçlandırma için tahsis edilen alanlar genellikle bütün bir ekosistemi kapsamaz, ancak orman alanının etkileşimde bulunduğu ve kaynakları paylaştığı daha büyük bir ekosistemin parçasıdır. Sonuç olarak, orman yönetimi, orman alanının parçası olduğu daha geniş ekosistemin etkilerini ve bu ekosistemle olan etkileşimlerini dikkate almalıdır. Çeşitli arazi kullanım türleri ve arazi kullanım hakları, farklı bakanlık organlarının sorumlu olduğu tek bir ekosistemde etkileşime girdiğinden, peyzaj düzeyinde ilgili tüm aktörlerin koordinasyonunu ve işbirliğini teşvik etmek için sektörler arası bir diyalog kurulmasının başarılı olduğu kanıtlanmıştır. Tacikistan'daki JFM uygulaması kapsamında, uygulayıcıların, ilgili bakanlıkların ve yerel ve uluslararası kuruluşların bilgi alışverişinde bulunduğu yılda iki kez düzenlenen bir değişim platformu oluşturulmuştur. Bu değişim platformu sadece ortaklar tarafından takdir edilmekle kalmamış, aynı zamanda peyzaj perspektifinin dahil edilmesine de yardımcı olmuştur. Bu nedenle, bir değişim platformu şiddetle tavsiye edilir.
Orman kiracıları ve Devlet Orman İşletmeleri personeli için yetkinlik geliştirme
Orman kiracılarının ve Devlet Orman İşletmelerinin (DOİ) yetkinliklerinin geliştirilmesi de aynı şekilde bütüncül orman yönetiminin önemli bir unsurudur.
Bir yandan, orman yönetim teknikleri konusunda eğitim ya doğrudan orman yönetiminde genellikle yeni olan orman kiracıları için ya da yerel ormancı ve DOB'nin diğer çalışanları için gereklidir. Eğitim, aşılama ve budama gibi silvikültürel teknikleri ve meyve ağacı türlerinin yönetimini içerir. Öte yandan, sözleşmenin iki tarafı olan orman kiracısı ve SFE'nin hak ve sorumlulukları konusunda eğitime ihtiyaç vardır.
Ayrıca, orman yönetim faaliyetlerini planlarken peyzaj perspektifini teşvik etmek amacıyla orman kiracıları ve ormancılar için modüler bir eğitim geliştirilmiştir. Bu eğitim modülleri kapsamında, kiracılar toplumlarının tehdit ve hassasiyetlerini tanımlamakta ve yeniden ağaçlandırmanın nasıl uygun bir afet riski azaltma stratejisi olabileceğini öğrenmektedir. Ayrıca, orman arazisi üzerindeki arazi kullanım çatışmaları ele alınmakta ve eğitim, orman arazilerinde hayvan otlatılıp otlatılamayacağı, ne zaman ve ne kadar hayvan otlatılabileceğinin düzenlenmesi gibi çözümlerin paylaşılması ve belirlenmesi için bir platform sağlamaktadır. Ayrıca, orman kiracıları çeşitli orman alanlarının faydaları ve yerel ağaç türlerinin dikimi ve aşılanmasının yararları hakkında bilgi edinmektedir.
Etkinleştirici faktörler
Artan kapasiteler orman kiracılarının orman arazilerini sürdürülebilir bir şekilde planlamalarını ve yönetmelerini sağlamaktadır. Aynı eğitim erkek ve kadın orman kiracılarına ayrı ayrı verilmekte, kültürel ortam kadınların tartışmalara aktif olarak katılmasını engellemekte ve sonuç olarak ayrı oturumlar gerekli hale gelmektedir. Kadınlar tarafından kadınlara ayrı eğitim verilmesi Tacikistan'daki kadın orman kiracılarını güçlendirmiştir.
Çıkarılan dersler
Deneyimler göstermiştir ki, kaynağın sürdürülebilir kullanımını engelleyen sadece orman yönetimi konusundaki sınırlı bilgi değil, aynı zamanda farklı arazi kullanıcıları arasındaki iletişim ve anlaşma eksikliğidir. Özellikle orman ve mera yönetimi sınırlı arazi kaynakları için rekabet halindedir. Geçmişte, Ortak Orman Yönetimi alanlarında otlatmayı yasaklayan bir yaklaşım benimsenmiştir. Ancak izleme ziyaretleri bu kuralın sıklıkla ihlal edildiğini göstermiştir. Bu nedenle, orman arazilerinde otlatmayı yasaklamak yerine, sorunu toplulukla birlikte açık bir şekilde ele almak amaçlanmaktadır. Hayvanlarını orman arazilerinde neden ve ne zaman otlattıklarını anlamak ve bunun ormana en çok nasıl ve ne zaman zarar verdiğini anlamalarını sağlamak. Bu, orman kiracılarının serbest otlatmanın olumsuz etkilerini azaltmak için mera rotasyon sisteminin uygulanması gibi çözümler bulmalarını ve sorunu topluluklarıyla birlikte ele almalarını sağlamıştır.
Bütünleştirici orman yönetiminin yaygınlaştırılması
Yaklaşımın başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için sürdürülebilir ve bütünleştirici orman yönetiminin sadece sahada denenmesi ve uygulanması değil, aynı zamanda ulusal stratejilere, kalkınma planlarına ve uzun vadeli orman yönetimi planlaması ve izlemesine entegre edilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, yaklaşımı ulusal düzeyde yaygınlaştırmak kadar yerel düzeyde orman kiracılarıyla çalışmak da aynı derecede önemlidir.
Orman Yönetimine Katılım yaklaşımı 2011 yılında Tacikistan Orman Kanunu'na dahil edilmiştir. Bu, uygulamanın yasal temelini oluşturmakta ve ülkenin diğer bölgelerine daha fazla yayılmasını hızlandırmaktadır. 2016 yılından bu yana, sektörler arası diyaloğun kurulduğu daha bütüncül bir orman yönetimi uygulanmaktadır. Bu sektörler arası diyalog, orman teşkilatının yetki alanının ötesindeki çevresel, ekonomik ve sosyal zorlukların ele alınmasını kolaylaştırmaktadır. Orman izleme ve yönetim planlaması, orman teftiş biriminin desteklenmesi yoluyla güçlendirilmektedir. Ancak bir orman yönetim planlama sistemi ve orman izleme yapısı mevcutsa, bütüncül orman yaklaşımı gibi bir yaklaşım ülke genelinde yaygınlaştırılabilir ve kötü yönetim, yolsuzluk ve geniş çaplı yönetmelik ihlalleri (örneğin orman arazilerinde otlatma) önlenebilir.
Etkinleştirici faktörler
JFM yaklaşımı, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyi hedefleyen çok düzeyli bir yaklaşım izlemektedir ve bunun gerekli ve dolayısıyla başarılı olduğu kanıtlanmıştır.
Çıkarılan dersler
Teorik olarak sağlam bir çözüm, uygulamada ancak altta yatan yönetim planlaması ve izleme sistemi ile siyasi destek kadar iyi olabilir.
Etkiler
Bütüncül orman yönetimi, bir peyzaj perspektifi uygulayarak sadece çevresel değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik zorlukları da ele almaktadır.
Orman arazilerinin yeniden ağaçlandırılması özellikle iklim değişikliği etkilerinin şiddetli olduğu yerlerde önemlidir. Ormanlar su dengesinin düzenlenmesinde ve doğal tehlikelere karşı kırılganlığın azaltılmasında önemli bir işlev görürken, orman biyoçeşitliliği toprak yapısını ve verimliliğini iyileştirir, haşere riskini azaltır ve tozlayıcıların sayısını artırır. Ancak, artan büyükbaş hayvan sayısı sadece meraların bozulmasına değil, aynı zamanda ormanların da otlatılmasına neden olmuştur. Orman otlatması ormanın yenilenmesini engeller ve kök sistemine zarar vererek toprak erozyonu riskini daha da artırır.
Bütünleştirici orman yönetimi yaklaşımı, bireylerin sürdürülebilir orman yönetiminde aktif rol aldığı ve karşılığında 20 yıl boyunca açık ve şeffaf arazi kullanım haklarına dayalı olarak hasattan adil bir pay aldığı Ortak Orman Yönetimi (JFM) yaklaşımına dayanmaktadır. Bu arazi kullanım hakları uzun vadeli düşünmeye ve dolayısıyla orman kiracılarının sürdürülebilir yönetim kararları almasına olanak tanır.
Ekonomik açıdan bakıldığında ormanlar kilit bir rol oynamaktadır. Yakacak odun, yem, şifalı bitkiler, meyve ve kabuklu yemişler önemli bir gelir kaynağını temsil etmektedir. Sonuç olarak, ODOÜ sayesinde orman kiracıları orman arazilerinden ekonomik fayda elde etmektedir.
Yararlanıcılar
Yaklaşımın ana yararlanıcıları, 20 yıllık bir süre boyunca bir orman arazisi için arazi kullanım hakkı alan orman kiracılarıdır. İkincil yararlanıcılar ise devlet orman teşkilatının (Devlet Orman İşletmeleri) yerel temsilcileridir.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri
SKA 1 - Yoksulluğa son
SKA 3 - İyi sağlık ve esenlik
SKA 5 - Toplumsal cinsiyet eşitliği
SKA 10 - Eşitsizliklerin azaltılması
SDG 13 - İklim eylemi
Hikaye
Bay Khandamir Khujamerov, orman kiracısı, Panjakent
GIZ
Bay Khandamir Khujamerov, "Ortak Orman Yönetimi beni ve birçok komşumu ormanlarımızı rehabilite etmek için motive etti" diyor. Kendisi, Penjikent'teki Devlet Orman İşletmesi ile Ortak Orman Yönetimi sözleşmesi imzalamış olan Sarazm topluluğundaki 20 orman kiracısından biri. Kiracılar, Zeravşan nehri kıyısı boyunca yaklaşık 20 hektarlık nehir kenarı ormanını ortaklaşa rehabilite ettiler. İlkbaharda, sıcaklıklar yükseldiğinde, Zeravşan nehri eriyen suyu dağlardan ovalara taşıyor ve düzenli olarak sele neden oluyor. Sert geçen bir kışın ardından nehir köylere ulaşarak yerleşim yerlerine zarar veriyor ve ekilebilir arazilerdeki humusu yıkıyor. İklim değişikliği, eriyen buzullar nedeniyle su seviyelerini daha da artırmıştır. Nehir kıyısı boyunca yapılan ağaçlandırma çalışmaları nehri uzak tutmaya yardımcı oldu.
Bay Khujamerov 2013 yılında JFM sözleşmesini imzaladığından bu yana 4,3 hektarlık alana 500'den fazla ağaç dikti ve fidanları otlayan sığırlardan korumak için bir çit kurdu. Orman yönetimi ve yıllık planlarında, arazilerini nasıl rehabilite edeceğine ve hangi ağaç türlerini yetiştireceğine yerel orman uzmanıyla birlikte karar veriyor. Bay Khujamerov 2016 yılında orman arazilerini söğüt ve kavak ağaçlarıyla çeşitlendirdi ve dikenleri nedeniyle sığırları uzak tutan deniz topalaklarını çit boyunca dikti.
Bay Khujamerov, "Ormanlar bizim için en önemli doğal kaynaklardan biri ve özellikle bizim köyümüz gibi kırsal alanlarda insanların yaşamında büyük önem taşıyor" diyor. Gerçekten de ormanlar kırsal topluluklara sadece yakacak odun değil aynı zamanda şifalı otlar, meyveler ve fındık gibi kereste dışı orman ürünleri de sağlıyor.
Devlet Orman İşletmesi Müdürü Bay Lumonov şöyle diyor: "Bay Khujamerov gibi çok ilgili orman kiracıları sayesinde, ODOÜ yaklaşımı Zerafşan vadisindeki diğer köylere de yayıldı ve giderek daha fazla topluluk ODOÜ sözleşmesi imzalamak için bize ilgi ile yaklaşıyor". Ayrıca JFM yaklaşımının sadece orman alanlarının rehabilitasyonuna değil, aynı zamanda toplulukların sürdürülebilir kalkınmasına da olumlu katkıda bulunduğunu belirtiyor. Orman kiracıları, budama veya çitle çevirme gibi orman faaliyetlerini birlikte gerçekleştirmek için güçlerini birleştirdi. Bu da Zerafşan nehri boyunca topluluk duygusunu önemli ölçüde güçlendirdi.
"Bizler, yani yerel halk, çocuklarımız ve torunlarımız için ormanı korumakla yükümlüyüz" diyen Bay Khujamerov sözlerini şöyle tamamladı: "Bu ülkede kesilen her ağaç için en az iki yeni ağaç dikmemiz gerekiyor."
