Het beheer van voorouderlijk land herstellen: de oprichting van de inheemse gemeenschap Ma'u Henua, rentmeesters van het Rapa Nui National Park, Chili

Volledige oplossing

Profielfoto voor gebruiker mauhenua2020_39214

door Comunidad Indígena Ma'u Henua, Comunidad Indígena Ma'u Henua Rapa Nui

Moai in Rapa Nui Nationaal Park

Servicio Nacional de Patrimonio Cultural

Het eiland Rapa Nui, beroemd om de kolossale stenen figuren van Moai , is volledig beschermd als Historisch Monument. Het combineert archeologische getuigenissen en natuurlijke waarden van een complex ecosysteem dat onderhevig is aan gevaren en kwetsbaar is voor klimaatverandering. Ongeveer 40% van het eiland komt overeen met het Rapa Nui National Park, dat sinds 1995 op de Werelderfgoedlijst staat onder criteria (i), (iii) en (v). Tot dan toe had het regelgevende systeem dat op het vasteland in Chili was bedacht, onvoldoende rekening gehouden met het kwetsbare ecosysteem van het eiland, het belang van het archeologische erfgoed en de unieke culturele identiteit en levenswijze van de Rapa Nui. Dit had een negatieve invloed op het behoud en leidde tot een geleidelijke verwijdering van de gemeenschap. Om dit te veranderen, stelde de Rapa Nui-gemeenschap aan de Chileense regering voor om het beheer in handen te geven van de gemeenschap. In 2017 kreeg de Polynesische inheemse gemeenschap Ma'u Henua het beheer over het park en nam de uitdagingen die intern beheer met zich meebrengt op zich.

Laatst bijgewerkt: 25 Sep 2025

5436 Weergaven

Foto- en videogalerij

Context

Uitdagingen

Aantasting van land en bossen

Verlies van biodiversiteit

Zeespiegelstijging

Tsunami / vloedgolf

Bosbranden

Conflicterend gebruik / cumulatieve effecten

Erosie

Verlies van ecosystemen

Invasieve soorten

Gebrek aan alternatieve inkomstenbronnen

Veranderingen in de sociaal-culturele context

Gebrek aan technische capaciteit

Gebrek aan bewustzijn bij publiek en besluitvormers

Slechte controle en handhaving

Gebrek aan infrastructuur

Slecht bestuur en slechte participatie

Het beheer werd beïnvloed door een onderliggende sociale uitdaging: de nood aan betrokkenheid van de gemeenschap bij de bescherming van het erfgoed. De administratie door externe instellingen creëerde een afstand tussen de gemeenschap en de bescherming en het gebruik van hun erfgoed. Deze afstand belemmerde de versterking van de lokale instellingen en de capaciteitsopbouw van de lokale jeugd in erfgoedbeheer. De afwezigheid van ervaringen en rollen in het managementsysteem beperkte de ontwikkeling van gemeenschappelijke doelstellingen. De verwijdering tussen de gemeenschap en haar erfgoed evenals het gebrek aan participatieve mechanismen voor hun betrokkenheid en het gebruik van hun traditionele kennis werd weerspiegeld in het verval van het cultureel en natuurlijk erfgoed op het eiland. Intern beheer vereiste het opzetten van dialoogmechanismen en onderwijs voor de adequate administratie, waarbij cultureel veilige protocollen voor de bescherming van cultureel erfgoed in overweging werden genomen als onderdeel van de overgang van staats- naar gemeenschapsadministratie.

Schaal van implementatie

Lokaal

Subnationaal

Ecosystemen

Landbouwgrond

Rangeland / weiland

Diepzee

Rotsachtig rif / rotskust

Strand

Gebouwen en faciliteiten

Thema

Integratie van biodiversiteit

Versnippering en aantasting van habitats

Invasieve uitheemse soorten

Erosiepreventie

Restauratie

Eilanden

Inheemse mensen

Traditionele kennis

Planning van het beheer van beschermde en geconserveerde gebieden

Cultuur

Toerisme

Werelderfgoed

Locatie

Paaseiland, Chili

Zuid-Amerika

Proces

Samenvatting van het proces

De overdracht vereiste een wettelijke basis, bekwaam personeel en kennis (BB1 & BB2). Ma'u Henua betrok jongeren met een hogere opleiding en werkervaring die op zoek waren naar mogelijkheden op het eiland. Dit stelde jonge Rapa Nui in staat om hun kennis en ervaring toe te passen en aan te sluiten bij traditionele en lokale kennis waarbij ouderen en andere lokale bewoners betrokken waren (BB2 & BB3). In het hele proces is er een constante dialoog met de inheemse gemeenschap, die de behoeften kenbaar maakt en steun geeft voor een passend beheer, waarbij de lokale bevolking ook betrokken is als personeel van het nationale park. De directe deelname van de Rapa Nui-gemeenschap is essentieel voor de overdracht van kennis, taal en tradities aan nieuwe generaties, waardoor onze eigenaardigheden en ons leven worden verbonden met dat van onze voorouders. Het opzetten van een administratieve structuur met technische procedures helpt om processen te ordenen en de gemeenschap op de hoogte te houden. Hierbinnen is een afdeling gewijd aan archeologie (BB4) van fundamenteel belang voor het verbeteren van het behoud en het monitoren van de gevolgen van klimaatverandering. Coördinatie met andere instellingen die kunnen bijdragen aan het beheer is essentieel.

Bouwstenen

Institutionalisering van de inheemse administratie

Om een gunstig klimaat te creëren voor de oprichting van een inheemse instelling die verantwoordelijk is voor het beheer van het Nationaal Park, was het nodig om een aantal juridische, administratieve en financiële instrumenten te ontwikkelen. Dit institutionaliseringsproces vereiste het bestuderen van referenties en het opstellen van een regelgevend en representatief kader voor de activiteiten van de nieuwe beheersentiteit. Dit kader is gebaseerd op een dialoog met overheidsinstellingen om de bestuurlijke overdracht te implementeren en het opstellen van juridische instrumenten die de nieuwe bestuurlijke entiteit bekrachtigen. De belangrijkste stappen in dit proces waren:

Inheemse raadpleging in oktober 2015 in overeenstemming met de ILO Conventie 169.
Opstellen van statuten voor de inheemse gemeenschap Ma'u Henua waarin de structuur, werking, samenstelling en Honui (vertegenwoordigers van de clan) zijn vastgelegd.
Operationeel plan waarin CONAF en Ma'u Henua het park samen beheren tussen 2016-2017.
Kader dat de interne processen van economische audits en openbare beheerrekeningen kan reguleren om bij te dragen aan een transparant beheer.
Uitvaardiging van een decreet van het Ministerie van Nationale Activa waarmee het beheer van het grondgebied van het park werd toegewezen aan de inheemse gemeenschap.

Sleutelfactoren

De Inheemse Wet (Wet 19.253, 1993) creëerde, volgens het concept van Inheemse Gemeenschappen, de Commissie voor de Ontwikkeling van Paaseiland, waar vertegenwoordigers van de Rapa Nui in dialoog gingen met vertegenwoordigers van de Chileense regering. Dankzij deze autoriteit kon er vooruitgang worden geboekt op het gebied van politieke wil en het creëren van vertrouwen, waardoor onder andere het beheer van het erfgoed van de Rapa Nui werd overgedragen aan de lokale gemeenschap.

Geleerde les

(1) De raad van bestuur wordt gekozen voor een periode van 4 jaar. Onlangs is een nieuw bestuur gekozen. De overdracht zal een herstructurering mogelijk maken op basis van de lessen die zijn getrokken uit het eerste bestuur, waardoor prioriteiten kunnen worden gesteld voor het verbeteren van het beheer, de betrokkenheid van de gemeenschap en de veiligheidsprotocollen van COVID-19.

(2) De administratie onder leiding van Ma'u Henua heeft aanzienlijke vooruitgang geboekt op het vlak van lokale empowerment en het beheer van het cultureel erfgoed, maar het proces was niet immuun voor verschillende interne conflicten en voor de Chileense regering, als onderdeel van een overgang.

(3) De overdracht van het staatsbestuur naar Ma'u Henua is niet gemakkelijk geweest omwille van politieke, sociale en culturele factoren. Er is echter aanzienlijke vooruitgang geboekt in de organisatie en het beheer van het Nationaal Park. Dit moet grondig worden geanalyseerd om de basis te leggen voor nieuwe relaties en beheersvoorstellen door het nieuwe bestuur.

(4) Noodzaak om een managementplan te ontwikkelen voor het Werelderfgoed met een integrale focus, inclusief standpunten van andere lokale, nationale en internationale organisaties.

Versterking van de interne capaciteit van de gemeenschap om op te treden als parkbeheerders

Alle foto's bekijken

Om voorbereid te zijn om de verantwoordelijkheid voor het beheer van het Nationaal Park op zich te nemen, moest de gemeenschap capaciteiten opbouwen op wettelijk, administratief en technisch vlak. Deze aanpak hield ook rekening met de capaciteitsopbouw van lokale parkwachters, die verantwoordelijk zijn voor het overbrengen, promoten en beschermen van de culturele waarde van hun erfgoed. Ma'u Henua is een ruimte geworden waar verschillende velden van technische academische specialisatie en lokale experts hun activiteiten op een complementaire en gezamenlijke manier konden ontwikkelen. Dit is een van de belangrijkste ruimtes voor de toepassing van culturele en technische methodologieën die een dialoog aangaan met de materiële en immateriële erfgoedcontext.

Sleutelfactoren

Het proces van institutionalisering van de inheemse instelling stelde de leden van de gemeenschap in staat om betrokken te raken en te leren over administratie, nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en hun kennis te versterken.
Jongeren die op het vasteland waren opgeleid, waren bereid zich in te zetten voor het beheer van het beschermde gebied en terug te keren naar het eiland.
Creëren van mogelijkheden op het eiland en nationaal beleid voor gemeenschapsontwikkeling.
Overeenkomst met het CONAF en het ministerie van Cultuur en Kunst.
Rijke lokale kennis onder de leden van de Rapa Nui-gemeenschap.

Geleerde les

(1) Het eiland biedt werkmogelijkheden op het gebied van parkbeheer, toeristische diensten en andere bewakingsactiviteiten. Deze mogelijkheden stellen jongeren in staat om hun cultuur en erfgoed te herkennen en te leren kennen, het opnieuw te leren waarderen en het te beschermen. De wereldwijde erkenning van de waarde ervan ondersteunt de overdracht tussen generaties.

(2) Belang van het betrekken van ouderen om kennis door te geven aan de jeugd. Burgerparticipatie is essentieel voor beheer en er is potentieel om lokale kennis te kapitaliseren.

(3) De lokale bevolking toestaan om als parkwachter te fungeren zorgt voor werkgelegenheid op het eiland, waardoor de kennis van de Rapa Nui-gemeenschap gebruikt kan worden om de waarden van het eiland over te brengen en beter toezicht te houden op het behoud ervan.

(4) Opstellen van cultureel veilige protocollen en respectvolle allianties tussen de Ma'u Henua en staatsinstellingen om de criteria voor erfgoedbescherming te harmoniseren.

(5) Uitwerking en implementatie van een administratieve structuur die procedures en protocollen vastlegt.

Inheems begrip en waarden van natuur en cultuur integreren in het erfgoedbeheersysteem

Een fundamentele stap om het beheer over te nemen was het erkennen van het inheemse wereldbeeld van de Rapa Nui en hun begrip van de natuur, evenals hun relatie met hun culturele erfgoed in het beheer van het beschermde gebied. Dit maakte het mogelijk om rekening te houden met plaats-specifieke behoeften en mogelijkheden. Dit proces impliceerde:

Het herstel van de inheemse taal, voor het creëren van documenten en materialen voor het beheer van het Nationaal Park.
De overweging van het systeem van voorouderlijke organisaties gebaseerd op clans, via de organisatie Honui die deelneemt aan het besluitvormingsproces in het Nationaal Park.
Een overzicht van de heilige plaatsen.
Een prospectief herstel van de naam Rapa Nui om het eiland een naam te geven in plaats van Paaseiland(Isla de Pascua).
De herverbinding met traditionele kennis, festiviteiten en culturele uitingen van Rapa Nui.
De ontwikkeling van een openbaar gebruiksplan waarin de traditionele gebruiken van de gemeenschap in dialoog gaan met de toeristische en erfgoedgebruiken.
Erkenning en promotie van het voorouderlijk gebruik van medicinale planten op basis van de ontwikkeling van projecten en programma's voor de verbetering en het herstel van de natuurlijke component en de voorouderlijke geneeskunde van Rapa Nui.
Een plan voor de terugkeer van Tupuna (voorouders) en culturele elementen die zich buiten het eiland bevinden.

Sleutelfactoren

Initiatief van de Rapa Nui-gemeenschap om hun voorouderlijke cultuur te herstellen en te waarderen.
Goedkeuring van de staatsinstellingen die belast zijn met de bescherming van het erfgoed: het Ministerie van Cultuur en Kunst en de Chileense Nationale Bosbouwdienst (CONAF), Ministerie van Landbouw.

Geleerde les

(1) Het belang van de integratie van lokale begrippen en inheemse talen in het officiële onderwijssysteem.

(2) Noodzaak om de toeristische kijk op het eiland te veranderen, en in plaats daarvan bezoekers uit te nodigen om te leren van een levende cultuur en haar voorouderlijke geschiedenis, en deel uit te maken van een gemeenschap tijdens hun verblijf, betrokken te raken bij culturele activiteiten, en niet alleen te komen om een Moai te zien.

(3) Behoefte aan afstemming van de samenwerking tussen de sectoren Cultuur en Onderwijs.

(4) Identificatie van nieuwe gebieden die dringend bescherming nodig hebben.

(5) Aanpassing van de statuten van de inheemse gemeenschap aan onze eigenheid als volk.

Versterking van de afdeling Archeologie en Behoud in het Nationaal Park

Het Nationaal Park beschikt over uitzonderlijke archeologische componenten. Toch heeft het maar één specialist onder zijn personeel. Met ongeveer 20.000 archeologische vindplaatsen binnen de grenzen van het park, waarvan 1.000 Moai en 300 Ahu of ceremoniële structuren eruit springen, naast woonstructuren, rotskunst en grotten, heeft het huidige bestuur prioriteit gegeven aan het behoud van de archeologische component, als zeer belangrijk voor de levende gemeenschap. De versterking van de speciale afdeling voor onderzoek en studie naar het behoud van dit belangrijke culturele erfgoed maakt het mogelijk om behoudsstrategieën te ontwikkelen die specifiek zijn voor dit type erfgoed en om de gemeenschap weer in contact te brengen met hun culturele bezittingen. De meeste van deze bezittingen zijn blootgesteld aan de klimaatomstandigheden op het eiland en aan verval als gevolg van het toeristische gebruik en de impact van mens en vee. Deze nieuwe eenheid heeft onder andere de volgende activiteiten ontwikkeld:

Capaciteitsopbouw en aanschaf van digitale opnametools voor de diagnose van het archeologisch erfgoed.
Conservatieprojecten gebaseerd op een portefeuille van sites in nood en een methodologie die traditionele rapanui-kennis verzamelt en koppelt aan wetenschappelijke kennis.
Partnerschappen en netwerken met betrekking tot de gevolgen van klimaatverandering.

Sleutelfactoren

Archeologische specialisten onder de Rapa Nui-gemeenschap
Opzetten van institutionele technische ondersteuning via de STP (Secretaría Técnica Rapa Nui, CMN/Technical Secretary Rapa Nui)

Geleerde les

(1) Noodzaak van een gespecialiseerde afdeling voor onderzoek en behoud van archeologisch erfgoed binnen het Nationaal Park.

(2) Noodzaak om het werk te articuleren en te coördineren met andere instellingen die zich bemoeien met erfgoedkwesties.

Invloeden

Ma'u Henua heeft het bestuur van het Rapa Nui National Park en alle besluitvorming wordt gevalideerd doordat deze is voorgelegd aan de gehele inheemse gemeenschap. Er is een participatief besluitvormingsproces geïmplementeerd waarbij de hele gemeenschap betrokken is, voornamelijk de Honui, voorouderlijke en gewoontegetrouwe autoriteit, geïntegreerd door vertegenwoordigers van elke Rapa Nui-familie, die permanent worden geïnformeerd en met wie acties met de gemeenschap worden gecoördineerd.
Habilitatie van 20 nieuwe officiële bezoeklocaties, tot een totaal van 25 op dit moment, die gebieden van het eiland laten zien met natuurlijke en culturele waarden, waardoor de impact van het toerisme op de oude paden kan worden verminderd.
Verhoging van de inkomsten van het Nationaal Park.
Creëren van 300 banen, onder andere voor de lokale bevolking als parkwachters, waardoor het aantal parkwachters kan worden verhoogd van 15 naar 115.
Implementatie van een diagnose- en monitoringmethodologie op basis van laserscannerrecords in een aantal sites.
Ontwikkeling van een bezoekplan voor de bevordering van duurzaam gebruik, zowel traditioneel als hedendaags, van het hele nationale park, met de uitrusting en infrastructuur van bezoeklocaties met duurzaamheidscriteria.
Managementplan dat niet alleen het nationale park omvat, maar ook de kennis van een cultuur van Polynesische oorsprong die een unieke cultuur in de wereld heeft ontwikkeld, gemarkeerd door complexe gebeurtenissen die hun bestaan hebben veranderd.

Begunstigden

De inheemse gemeenschap Rapa Nui, de staat die partij is in Chili, toeristen

Duurzame Ontwikkelingsdoelen

SDG 1 - Geen armoede

SDG 8 - Fatsoenlijk werk en economische groei

SDG 10 - Ongelijkheid verminderen

SDG 11 - Duurzame steden en gemeenschappen

SDG 13 - Klimaatactie

SDG 15 - Leven op het land

Verhaal

Rafael Rapu presenteert zijn werk tijdens een bijeenkomst van locatiebeheerders, 2018

Servicio Nacional de Patrimonio Cultural

Ik kreeg de kans om de eerste te zijn die deze functie bekleedde, nadat wij, Rapa Nui, het beheer van het Nationaal Park na 85 jaar hadden verworven. Op deze manier kon ik bijdragen aan dit historische proces voor het eiland, de gemeenschap en het erfgoed.

Als hoofd van de afdeling Archeologie had ik de taak om acties te leiden voor de terugkeer van erfgoed van Rapa Nui dat zich buiten ons grondgebied bevindt, om conservatie- en habilitatieprojecten te beheren voor het behoud van de archeologische vindplaatsen in het park, en ook om de interne capaciteit en de aanschaf van apparatuur voor digitale opnames te bevorderen, zodat de doorgaans kostbare taken van diagnose en monitoring door de gemeenschap konden worden gedaan.

Mijn levenservaring is van fundamenteel belang geweest voor dit werk, omdat ik ben opgegroeid en heb geleerd van Rafael Rapu Haoa, lokale specialist in conservering en restauratie, met kennis over de moai en ahu's, manager en uitvoerder van hun restauratie en redding en wiens visie, kennis en werk aanwezig zijn in onder andere Ahu Tongariki, het UNESCO-Japan project en het Ceremonieel Dorp van Orongo. Daarnaast heb ik een formele academische opleiding gevolgd op het continent.

In het erfgoed van Rapa Nui zijn het tastbare en het ontastbare onlosmakelijk met elkaar verbonden. De bescherming ervan moet op deze manier worden aangepakt en dit was onze eerste stap als gemeenschap om de wereld te vertellen: wij zijn inheems, dit maakt deel uit van onze cultuur en wij zijn technici en we leveren een goed voorstel voor erfgoedbeheer gebaseerd op dit holistische perspectief.

Een van de grote theoretische dilemma's in mijn beroep is het conflict tussen wetenschap en traditionele kennis. Door inheems te zijn en tegelijkertijd wetenschap te studeren, zie ik dat dit twee perspectieven zijn die elkaar aanvullen om de werkelijkheid te verklaren. Dit is erg nuttig bij conservatie omdat het ons in staat stelt om het materiële deel van erfgoed te erkennen en tegelijkertijd de culturele wortels in mensen en hun identiteit.

Het wetenschappelijke perspectief stelt ons in staat om een objectieve betekenis te geven aan de mondelinge traditie door ze aan te vullen met gegevens. Het is essentieel om een kritische kijk te hebben, niet alleen te absorberen en te repliceren. Beide kanten bekijken is dus fundamenteel om erfgoed op een goede manier te begrijpen en te beheren. Als beheerders is dit wat we hebben geprobeerd te promoten bij het voorstellen van onze aanpak voor erfgoedbeheer. (Rafael Rapu, archeoloog van Rapa Nui)