Genderinclusieve bijenteelt voor bescherming van de mangrove en levensonderhoud in Kwale en Tanga

Het project voerde een diepgaande analyse uit van de waardeketen van mangrovehoning in Kwale (Kenia) en Mkinga (Tanzania) om strategische interventies te begeleiden die het behoud en lokale bestaansmiddelen ondersteunen. Met behulp van de ValueLinks-methodologie werden de actoren en stromen in de keten in kaart gebracht, waaronder imkers, leveranciers van inputs, timmerwerkplaatsen, voorlichtingsdiensten, handelaren en consumenten. De belangrijkste uitdagingen die werden geïdentificeerd waren onder meer ondermaatse bijenkastuitrusting, lage productie, gebrek aan opleiding en zwakke marktkoppelingen. De meeste honing wordt lokaal verkocht met minimale toegevoegde waarde. Uit de analyse bleek dat mangrovehoning een ecologisch nicheproduct kan worden. Aanbevelingen waren onder andere het opleiden van imkers en timmerlieden, het bevorderen van individueel eigendom van bijenkasten, het opzetten van honingverzamelcentra en het verbeteren van de markttoegang. Deze analyse zorgde ervoor dat de projectinterventies direct gericht waren op de realiteit in het veld en legde de basis voor de capaciteitsopbouw en het marketingwerk dat daarop volgde.

Zowel in Kwale (Kenia) als in Mkinga (Tanzania) waren lokaal geproduceerde bijenkorven vaak ondermaats en droegen bij aan een slechte bezetting van de kolonies en een lage honingopbrengst. Het project reageerde hierop door timmerwerkplaatsen te identificeren en geselecteerde timmerlieden te trainen in de productie van verbeterde Kenya Top Bar Hives (KTBH) en andere gestandaardiseerde modellen. In Kwale waren twee werkplaatsen (Lunga Lunga en Tiwi) het doelwit, waarbij Lunga Lunga al bijenkasten op schaal produceerde, maar die technisch verbeterd moesten worden. In Mkinga vond de training plaats in Tanga City. Tijdens de training werd de nadruk gelegd op de juiste afmetingen van de bijenkasten, geschikte materialen en de basisbiologie van bijen om ervoor te zorgen dat de timmerlieden de functionaliteit van elk ontwerpkenmerk begrepen. Na de training gingen de werkplaatsen door met het produceren van bijenkasten om aan de lokale vraag te voldoen, zodat de leden van de gemeenschap bijenkasten konden kopen in plaats van afhankelijk te zijn van donaties. Dit hielp bij het opbouwen van lokaal eigenaarschap en ondersteunde een duurzaam model voor de levering van bijenkasten dat ook na het project zou kunnen worden toegepast. Deze interventie legde ook de basis voor extra steun aan imkers, die nu in hun regio toegang hadden tot betere apparatuur.

Imkers in zowel Kwale als Mkinga hadden beperkte kennis van verbeterd bijenvolkbeheer en kampten met lage opbrengsten, slecht gebruik van apparatuur en een gebrek aan vertrouwen in de basispraktijken van de bijenteelt. Om dit probleem aan te pakken, verzorgde het project een uitgebreid trainingsprogramma voor opleiders over duurzame bijenteeltpraktijken. Onder de deelnemers bevonden zich geselecteerde imkers, vrouwen en jongeren, evenals veehouders. De training richtte zich op belangrijke onderwerpen zoals bijenbiologie en ecologie, de selectie van bijenstallen, koloniebeheer en -vermeerdering, de bestrijding van plagen en ziekten, bestuivingsdiensten, bijenteeltapparatuur, het bijhouden van registers en de invloed van pesticiden op bijen. Ook bijenkastproducten en lopend onderzoek in de sector kwamen aan bod. De nadruk werd gelegd op praktijkgericht leren om ervoor te zorgen dat de deelnemers de kennis onmiddellijk en met vertrouwen konden toepassen. De betrokkenheid van voorlichters verbeterde de institutionele capaciteit om imkers ook na het project te ondersteunen. Van de opgeleide personen werd verwacht dat ze hun kennis zouden doorgeven en anderen in hun gemeenschap zouden begeleiden, wat zou bijdragen aan een bredere toepassing van verbeterde praktijken en de duurzaamheid op lange termijn van de bijenteelt als een op de natuur gebaseerd middel van bestaan in mangrovegebieden.

De tweede fase van de bijenteelttraining, die in Kwale werd gegeven, richtte zich op de behandeling na de oogst en de waardetoevoeging van bijenkorfproducten. De training was bedoeld als vervolg op de Training of Trainers (ToT) om de technische vaardigheden aan te vullen die tijdens de eerste fase waren verworven. Onder de deelnemers bevonden zich bijentrainers en geselecteerde groepsleden die honing uit hun bijenkasten hadden geoogst. De training behandelde de juiste oogsttechnieken, hygiëne en methoden voor het verwerken van ruwe honing en bijproducten van de bijenkorf, zoals bijenwas en propolis. Tijdens de praktijksessies konden de deelnemers een aantal verkoopbare producten maken, waaronder kaarsen van bijenwas, bodycrème, lippenbalsem, lotion, brandzalf en hoestsiroop. Lokaal beschikbare materialen zoals kokosschillen, bamboe en gerecycled glas werden gebruikt voor de verpakking en het productontwerp. De training legde de nadruk op productkwaliteit, houdbaarheid en branding om de verkoopbaarheid te verbeteren. Deze fase stimuleerde ook innovatie en uitwisseling, omdat deelnemers ideeën uitwisselden voor het gebruik van bijenproducten in traditionele medicijnen of persoonlijke verzorging. De waardetoevoegingscomponent versterkt het inkomenspotentieel voor bijenhouders en ondersteunt de bredere doelstelling om duurzame, met de mangrove verenigbare middelen van bestaan te creëren.