Geulcontrole en check dammen

Op aangetaste, steile plekken ontstaan bij hevige regenval gemakkelijk rillen die zich uiteindelijk uitbreiden tot geulen. Vaak wordt het gebied voor het planten van jaarlijkse regengewassen doorkruist door geulen. De bouw van dammen is noodzakelijk om erosie te beheersen en voedingsstoffen, slib en vocht op te vangen. Voor de bouw van dammen kan zowel levend als dood materiaal worden gebruikt. Verder moeten dammen worden versterkt door struiken en bomen langs de geulen te planten. Aangezien de geulen meestal boven het geplande perceel ontstaan, moet ook dit gebied in aanmerking worden genomen. Voor levend materiaal wordt aanbevolen om fruitbomen en struiken te planten. Investeren in het dichten van geulen en dammen is lonend omdat het in de toekomst wat opbrengst en inkomen kan genereren. Levend materiaal trekt echter ook vee aan; daarom moet het gebied misschien omheind worden.

  • Voor deze techniek zijn geen specifieke vaardigheden nodig en de kosten zijn laag, mits er plaatselijk bouwmaterialen beschikbaar zijn en de boeren bereid zijn hun steentje bij te dragen met hun arbeidskrachten.
  • Struiken, heesters en bomen van lokale soorten zoals kersenpruim, meidoorn, barbis, kersenzilverbes en dergelijke kunnen worden geplant om geulen te dichten, wat niet alleen erosie voorkomt, maar ook eetbare vruchten oplevert en brandhout produceert.
  • Het dichten van geulen en dammen verminderen het risico op modderstromen en mogelijke overstromingen verder bergafwaarts.
  • Deze techniek is relatief arbeidsintensief om op te zetten en te onderhouden en levert niet direct voordeel op, daarom moeten boeren overtuigd worden van de voordelen.
  • Vaak is één boerenfamilie alleen niet in staat om een geul te dichten, daarom kan een samenwerking van eigenaren van naburige velden nodig zijn.
Intercropping

Intercropping is een planttechniek waarbij twee of meer gewassen tegelijkertijd op hetzelfde veld worden verbouwd. Intercropping zal resulteren in een hogere opbrengst omdat de planten de beschikbare ruimte en voedingsstoffen efficiënter gebruiken en elkaar helpen om zich te ontwikkelen. De geassocieerde gewassen moeten tot verschillende plantenfamilies behoren, zodat ze niet dezelfde plagen en ziekten delen en verschillende eisen stellen aan de vruchtbaarheid van de bodem en voedingsstoffen en deze uit verschillende horizonten van de bodem halen. Intercropping creëert biodiversiteit, wat nuttige en roofinsecten aantrekt. Als de bloei toeneemt, bevordert intercropping ook bestuivende insecten en dus de bijenteelt.

Er zijn drie basisclassificaties voor intercropping: a) gemengde teelten, waarbij verschillende compatibele planten samen worden geplant zonder vaste indeling (bijv. maïs samen geplant met bonen); b) rijteelten of alley cropping, waarbij verschillende gewassen naast elkaar in rijen worden geplant (bijv.c) tijdelijke intercropping, waarbij een langzaam groeiend gewas samen wordt geplant met een sneller groeiend gewas dat eerder wordt geoogst, zodat het langzaam groeiende gewas vervolgens het hele plantgebied in beslag kan nemen (bijv. aardappelen en pompoenen).

Intercropping verhoogt de diversiteit van de te oogsten producten en vermindert het risico op volledig verlies van de oogst door plagen en ziekten, aangezien deze normaal gastheerspecifiek zijn.

Intercropping houdt de vruchtbaarheid van de bodem op peil omdat voedingsstoffen niet eenzijdig worden uitgemergeld.

Intercropping verhoogt de biodiversiteit en trekt nuttige en roofinsecten aan.

Door gediversifieerde teelten wordt het bloeiseizoen verlengd, wat gunstig is voor de bijenteelt.

Boeren in Tadzjikistan hebben de neiging om gewassen te smal te planten, waardoor gewassen elkaar op een negatieve manier hinderen; de zwakkere worden onderdrukt, de oogst per plant is lager en gedeeltelijk, en het potentieel van intercropping wordt niet voldoende benut. Bij het intercroppen van soorten moet ervoor gezorgd worden dat elk van de betrokken soorten genoeg ruimte heeft om te groeien.

De waterbehoefte van de geassocieerde gewassen moet vergelijkbaar zijn om elk van de soorten van voldoende water te voorzien.

Boeren staan soms sceptisch tegenover intercropping, omdat ze beweren dat het moeilijk zal zijn om de producten van elkaar te scheiden, bijvoorbeeld haver en erwten. Daarom moeten geschikte mechanismen, zoals het gebruik van verschillende zeven voor het scheiden van de korrels, geïntroduceerd worden bij de boeren.

Waterbesparende irrigatietechnieken

Irrigatie door middel van zwaartekracht (groef- of oppervlakteirrigatie) is de belangrijkste irrigatietechniek die in Tadzjikistan wordt gebruikt voor eenjarige gewassen. Om erosie te voorkomen moet de irrigatie worden uitgevoerd door middel van voren die licht hellende hoogtelijnen volgen. De watertoevoer moet langzaam zijn, zodat het water beter in de bodem kan infiltreren en het risico op erosie langs de irrigatiegroef afneemt. Bovendien moeten maatregelen worden genomen om irrigatie door zwaartekracht effectiever te maken, bijvoorbeeld door irrigatiekanalen te bekleden met plastic folie om waterverlies door infiltratie te beperken of door het water via plastic buizen over de voren te verdelen voor een homogene verdeling.

Er moet speciale aandacht worden besteed aan het vermijden van te veel water; overtollig water moet goed worden afgevoerd omdat het bodemerosie kan veroorzaken, geulen kan vormen of ongedierte kan aantrekken.

In een irrigatiesysteem met zwaartekracht is het cruciaal om het bodemoppervlak tussen de voren te breken om haarvaten te vernietigen en zo de vochtigheid te behouden.

Meer geavanceerde en efficiënte irrigatietechnieken zoals druppel- en sproei-irrigatie zijn in de meeste gevallen economisch niet haalbaar bij eenjarige geïrrigeerde gewassen.

Water is een schaars goed in Tadzjikistan en de situatie verslechtert door de bevolkingsgroei en de klimaatverandering. Daarom zijn boeren geïnteresseerd in het implementeren van waterbesparende irrigatietechnieken. Het middel bij uitstek is het verbeteren van irrigatie door middel van zwaartekracht, omdat het in de meeste gevallen te duur is om druppel- of sproei-irrigatiesystemen te installeren voor eenjarige gewassen.

Veel boeren irrigeren eenjarige gewassen door middel van zwaartekracht, waarbij ze het water gewoon bergafwaarts laten stromen en zich er niet van bewust zijn dat een dergelijke procedure erosie veroorzaakt. Ze moeten worden getraind in het toepassen van groefirrigatie volgens hoogtelijnen.

Contourploegen

Contourploegen moet worden toegepast op gebieden met steile hellingen. Het land wordt loodrecht op de helling geploegd, langs contourlijnen die rond het bouwland lopen. Contourlijnen bevorderen de infiltratie van regenwater omdat de waterafvoer wordt gestopt. Het risico op bodemerosie en de vorming van geulen wordt dus verminderd en de beschikbaarheid van water voor de eenjarige gewassen wordt vergroot. Het bodembehoudende effect van hoogtelijnen kan worden versterkt door er grasstroken, struiken of hagen langs te planten.

Landbouwgewassen hebben in Tadzjikistan in toenemende mate te lijden onder de klimaatverandering; dit uit zich onder andere in verschuivende neerslagpatronen en hogere temperaturen tijdens de zomermaanden, waardoor de waterstress voor de planten toeneemt. Door contourploegen wordt de infiltratie van regenwater verbeterd, wat op zijn beurt de beschikbare waterreserve van de bodem vergroot en zorgt voor een betere ontwikkeling van eenjarige gewassen.

Veel boeren zijn ervan overtuigd dat contourploegen een adequate maatregel is om bodemerosie te verminderen en de beschikbaarheid van water voor hun gewassen te vergroten. De meesten van hen hebben echter geen eigen tractor en moeten een beroep doen op landbouwdienstverleners om hun land klaar te maken. Deze laatsten ploegen vaak niet volgens de hoogtelijnen omdat dit tijdrovend en schadelijk voor hun motor zou zijn. Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn dat boeren die geïnteresseerd zijn in het ploegen van hoogtelijnen, enkelassige trekkers kopen, die relatief betaalbaar zijn en waarmee ze zelf kunnen ploegen.

Hekwerk

Vanwege de grote kuddes vee is omheining vaak noodzakelijk voor eenjarige gewassen, vooral als de akkers dicht bij wegen of veecorridors liggen. Er zijn verschillende vormen van afrasteringen in Tadzjikistan. Afrasteringen met gaasdraad zijn effectief maar duur. In tegenstelling tot natuurlijke omheiningen leveren omheiningen met gaasdraad geen extra inkomsten op in de vorm van fruitopbrengsten of hout.

Waar mogelijk moeten natuurlijke, lokale materialen (bijv. takken, kreupelhout, stenen, houten stokken enz.) worden gebruikt voor afrasteringen. Deze materialen zijn goedkoper dan gaasdraad of beton en bieden habitats voor nuttige insecten en andere bestuivers. Levende omheiningen van lokale bomen en struiken, bij voorkeur met stekels (meidoorn, kersenpruim en barbis) zijn nog geschikter omdat ze bijdragen aan de biodiversiteit en brandhout en wilde vruchten leveren. Ze moeten de eerste jaren echter wel worden beschermd en bewaterd.

Als er ter plaatse stenen beschikbaar zijn, kan ook een omheining met stenen muren worden overwogen. Natuurstenen muren zijn niet alleen duurzaam, maar creëren ook habitats voor bestuivers, andere insecten en kleine zoogdieren.

Veel boeren maken zich voortdurend zorgen dat hun akkers worden betreden door vee dat op doorreis is naar de zomerweiden. Dit zorgt voor conflicten binnen de gemeenschap en met herders. Door hun akkers te omheinen zijn de gezinsleden verlost van deze zorgelijke taak om hun percelen te bewaken en kan de tijd voor effectievere taken worden gebruikt.

Op de meeste geïrrigeerde akkers met eenjarig gewas is omheining nodig en de boeren zijn bereid om zelf bij te dragen aan de omheining van hun percelen. Het werkte goed toen het project bijdroeg met de gaasdraad en de boeren de stokken en de arbeidskrachten leverden voor het opzetten van de omheining. Het projectteam beveelt echter aan om duurzame afrasteringsmechanismen of microkredieten te testen om de afhankelijkheid van projectinputs te verminderen en zo meer boeren te bereiken.

Zaadbanken in de gemeenschap

Door de stijgende vraag naar hybride variëteiten zijn zaden van lokale variëteiten van groenten en eenjarige gewassen steeds minder verkrijgbaar op lokale markten. Het voordeel van lokale rassen is dat ze voortkomen uit open bestuiving, d.w.z. dat hun zaden gereproduceerd kunnen worden op dorpsniveau. Het behoud van de zuiverheid van de variëteiten vereist echter een constante controle. Planten die niet de kenmerken van het ras vertonen, moeten eruit gesorteerd worden.

Het wordt aanbevolen om zaden van lokale variëteiten te conserveren door ze op te slaan in lokale zaadbanken. Als er geen zaadbank is, moet de oprichting van een nieuwe ondersteund worden om de beschikbaarheid van genetisch materiaal op de lange termijn ter plaatse te garanderen.

Het verzamelen, vermeerderen en uitwisselen van lokale zaadvariëteiten is een traditie die sommige boeren van generatie op generatie overdragen. Het erkennen van het belang van deze praktijk en het ondersteunen van boeren bij het beheren van zaadbanken kan ervoor zorgen dat de lokale variëteiten behouden blijven, beschikbaar zijn voor geïnteresseerde boeren en doorgegeven worden aan de volgende generaties.

Het is gebruikelijk dat boeren het ene type zaad ruilen voor het andere. Vaak geven de boeren die een gemeenschapszaadbank onderhouden de zaden die ze hebben ook gratis weg. Dit zou kunnen werken in sommige andere landen met een vergelijkbare mentaliteit, maar om de duurzaamheid van een gemeenschapszaadbank te garanderen, zou het een optie kunnen zijn om een prijs te bepalen voor de zaden.

Bovendien vergemakkelijkt het verbinden van de kleine gemeenschapszaadbanken, beheerd door boeren, en grotere instituten zoals het National Republican Center for Genetic of Science, die grote genenbanken hebben, ook de uitwisseling van lokale variëteiten en landrassen tussen dorpen en districten.

Oogst en beheer na de oogst

Adequaat oogst- en naoogstbeheer is vooral belangrijk voor de productie van fruit, bessen, groenten en kruiden. Deze moeten worden opgeslagen in een droge en koele, maar vorstvrije opslagruimte, die vooraf moet worden gedesinfecteerd. Vooral muizen vormen een veelvoorkomende bedreiging voor de meeste opslagfaciliteiten, waardoor de producten besmet raken en toekomstige verkoop onmogelijk wordt. Het gebruik van pesticiden moet worden vermeden om ongedierte te bestrijden, omdat deze de voedselproducten besmetten. In plaats daarvan moeten verschillende soorten vallen worden gebruikt.

Bij het bewaren van vers fruit zoals appels moet voorzichtig worden omgegaan met het oogsten om het risico op rotting te minimaliseren.

Het samen bewaren van appels en aardappels moet worden vermeden, omdat appels ethyleen produceren, waardoor aardappels vroegtijdig kunnen uitlopen.

Fruit kan ook na de oogst bewaard worden door er compote of jam van te maken of door het te drogen.

Net als fruit kunnen veel groenten in potten bewaard worden, terwijl andere, zoals tomaten, gedroogd kunnen worden. De gemakkelijkste en goedkoopste methode om wortelgroenten zoals wortelen, bieten, radijs enz. te bewaren, is door ze in kluiten te bewaren die bedekt zijn met stro en aarde om ze te beschermen tegen vorst. De kluiten moeten regelmatig gecontroleerd worden om aantasting door ongedierte, vooral muizen, te voorkomen.

Moestuinen spelen een belangrijke rol in de voedselzekerheid in afgelegen gebieden. Boerenfamilies zijn het hele jaar door afhankelijk van de oogst van de producten uit de moestuinen en willen daarom graag hun kennis en vaardigheden op het gebied van oogst- en naoogstbeheer verbeteren.

De boeren in verschillende gebieden hebben verschillende praktijken voor het goed bewaren en conserveren van fruit en groenten die van generatie op generatie worden doorgegeven. Door uitwisselingsbezoeken te organiseren tussen boeren uit verschillende gebieden kunnen de beste werkwijzen worden verspreid.

Het diversifiëren van een moestuin draagt bij aan een rijk dieet, maar boeren moeten wel inzicht hebben in de oogst, het gebruik, de opslag en de verwerking van elk gewas. In de loop van het project is gebleken dat het moeilijk is om in één training voldoende informatie te geven over deze onderwerpen. Er is meer training nodig om de kennis van boeren over nieuwe gewassen te vergroten met betrekking tot aanplant, groei, oogst en beheer na de oogst.

Gewasrotatie

Gewasrotatie betekent het planten van verschillende eenjarige gewassen in een bepaalde volgorde over meerdere jaren op hetzelfde veld. Gewasrotatie helpt om de vruchtbaarheid van de bodem op lange termijn te verzekeren, aangezien gewassen van verschillende families verschillende behoeften hebben op het vlak van voedingsstoffen en worteldiepte. Bovendien voorkomt het de opeenhoping en verspreiding van ziekten en plagen die in de bodem voorkomen. In Tadzjikistan wordt over het algemeen de voorkeur gegeven aan het telen van dezelfde handelsgewassen, bijv. aardappelen op geïrrigeerd land, boven vruchtwisseling.

Een concept van grondige vruchtwisseling omvat het verbouwen van voederleguminosen zoals luzerne of esparcet gedurende meerdere jaren, die de bodemkwaliteit aanzienlijk verbeteren. Bovendien kunnen peulvruchten (kikkererwten, groene erwten, linzen) worden gebruikt om vruchtwisseling en gewasdiversificatie te bevorderen. Deze kunnen ook als tweede gewas worden geplant. Tegelijkertijd leggen peulvruchten stikstof vast en verbeteren zo de vruchtbaarheid van de bodem. De meeste van deze gewassen trekken bovendien bestuivers aan en bieden geschikte habitats voor bijen.

Veel boeren verdelen hun moestuinpercelen meestal in twee grote delen - één voor aardappelen (omdat dat een van de meest geconsumeerde basisvoedingsmiddelen is) en het andere voor alle andere soorten groenten en kruiden. Omdat de positieve effecten, zoals een hogere opbrengst en minder plagen en ziekten, meteen zichtbaar zijn, zijn boeren in Tadzjikistan meestal bereid om vruchtwisseling in hun moestuinen in te voeren.

In Tadzjikistan wordt aan vruchtwisseling gedaan, maar niet op een systematische en grondige manier. Helaas zijn de meeste boeren niet in staat om volledige vruchtwisselingssystemen toe te passen, inclusief de teelt van voedergewassen en groenbemesters, omdat de beschikbare grondbronnen beperkt zijn. Daarom zijn boeren verplicht om eerder onmiddellijke effecten te krijgen in plaats van volledige vruchtwisselingssystemen toe te passen die de bodemvruchtbaarheid op lange termijn in stand houden.

Het telen van een tweede gewas als vruchtwisseling is alleen mogelijk als er voldoende irrigatiewater beschikbaar is en de vegetatieperiode lang genoeg is om het tweede gewas te laten rijpen.

Compost voorbereiden

Door organisch materiaal af te breken kan natuurlijke meststof voor de bodem worden gegenereerd uit wat gewoonlijk als afval wordt beschouwd. Organisch materiaal zoals onkruid, bladeren, gemaaid gras, resten van de oogst, dierlijke mest, as, groen en bruin snoeimateriaal, keukenafval, zoals eierschalen en groenteschillen en andere organische materialen worden gemengd en afgebroken door micro-organismen voor de productie van langwerkende mest.

Compost verbetert niet alleen de bodemstructuur, maar ook de porositeit, waardoor een betere omgeving ontstaat voor het wortelsysteem van planten. Het verhoogt ook de doorlaatbaarheid van zware bodems en vermindert erosie en afspoeling door de waterretentiecapaciteit van de bodem te verhogen.

Compost levert een verscheidenheid aan macro- en micronutriënten en in het algemeen een aanzienlijke hoeveelheid organisch materiaal aan de bodem.

Compost kan ook worden gebruikt voor het bereiden van vloeibare mest, een zeer snel werkende organische topdressing die kan worden toegepast als groenten een tekort aan voedingsstoffen vertonen of in een fase zitten waarin ze veel voedingsstoffen nodig hebben, bijv. tomaten na de bloei.

Gezien de klimatologische omstandigheden in Tadzjikistan, met zeer droge zomers en koude winters, wordt compost normaal gesproken in kuilen geproduceerd. Meestal wordt een systeem met twee kuilen aanbevolen.

De bereiding van compost is eenvoudig en maakt het mogelijk om eigen middelen te gebruiken en te recyclen. Dit is vooral belangrijk in Tadzjikistan waar boerenfamilies niet over de middelen beschikken om kunstmest te kopen.

Van compost kan een snelwerkende en effectieve organische bemesting worden gemaakt.

Een probleem met compostbereiding in Tadzjikistan is dat boeren organisch materiaal, voornamelijk onkruid, vaak liever als veevoer geven dan het te composteren. Bovendien wordt de compostbereiding in Tadzjikistan bemoeilijkt door het klimaat; in de zomer wordt de activiteit van micro-organismen belemmerd door droogte en in de winter door de kou. Daarom moeten compostlocaties worden aangelegd in kuilen, die in de zomer regelmatig worden bewaterd en in de winter worden afgedekt met een dekzeil.

Snoeien en vormen van fruitbomen

Om fruitopbrengsten van goede kwaliteit te ontwikkelen en om de fruitteelt op lange termijn te kunnen combineren met de productie van groenten of voedergewassen, is een optimale vorming van fruitbomen van vitaal belang. Vanaf het begin van hun levenscyclus moeten fruitbomen worden gevormd door het snoeien, opbinden en spreiden van takken. Voor de opbouw van stabiele en lichtdoorlatende bomen moet er een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen skelet- en fruittakken. In de latere stadia van de levenscyclus wordt onderhoudssnoei gebruikt om overbodige fruittakken, scheuten en dood hout te verwijderen. Hierdoor kan het zonlicht doordringen tot de binnenkant van de boom, wat de omstandigheden biedt om grotere vruchten te produceren die beter smaken. Wanneer fruitbomen erg hoog worden en de kwaliteit van het fruit afneemt, kunnen ze worden verjongd door middel van herstelsnoei. Adequaat snoeien kan ook plagen en ziekten voorkomen, omdat het ervoor zorgt dat de bomen niet te dicht zijn en dat de wind er doorheen kan. Het bladoppervlak droogt daardoor snel op na regen of dauwval, waardoor sporen van ziekten zoals echte meeldauw niet kunnen ontkiemen.

Een voorbeeldboomgaard met adequaat gesnoeide bomen die fruit van hoge kwaliteit produceren, dient als motivatie voor boeren om deze schijnbaar eenvoudige, maar zeer belangrijke techniek te herhalen. Kleine stimulansen, zoals snoeischaren en zagen die tijdens de praktische onderdelen van de trainingssessies worden uitgedeeld, zijn ook erg motiverend gebleken.

Het ontbreekt de meeste boeren in Tadzjikistan aan kennis over adequaat snoeien, waardoor de kwantiteit en kwaliteit van de fruitproductie en aanverwante gewassen achterblijft bij het potentieel. De ervaring leert dat een enkele trainingsronde voor de boeren niet genoeg kan zijn om adequate snoeitechnieken toe te passen.